Çoğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan gelerek Karadeniz’de fındık toplayan göçmen işçilerin hikâyesini anlatacağım.
Karadeniz’de fındık toplamaya ağustos ayında başlanır. Fındık 30 günde, en fazla 45 günde toplanır. Şimdilerde fındık tarlası sahiplerinin fındık toplamaları mümkün değil. İşçi ihtiyaçları var. Ama Karadeniz’de işçi yok. Karadeniz dışarıya göç veriyor. Bir ay süreyle fındık toplamak için ihtiyaç duyulan çok sayıdaki işçi ancak başka yerden gelecek.
Artık gelenek haline gelmiş. Fındık toplama işçileri Doğu ve Güneydoğu’dan geliyor. Onları “Elçi-Dayı Başı” denilen kişiler organize ediyor. Her Elçi-Dayı Başı 1000-2000 işçi getiriyor. Onları 25-30 kişilik gruplar halinde fındıklıklara dağıtıyor.
(Buraya kadar anlatılanları not ediniz: (1) Göçmen işçi olmadan fındık toplanamaz. (2) Göçmen işçi sadece Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan gelir. (3) Bu nedenle Karadenizlinin Doğu ve Güneydoğulu göçmen işçileri istememesi, Karadeniz’e sokmaması söz konusu değildir.)
Yevmiye 22 YTL
Ordu’da eski Ziraat Odaları Başkanı Onur Şahin ile konuştum. Onur Şahin’in anlatımına göre, göçmen işçisiz yapamayan illerin başında Ordu geliyor. Çünkü fındık üretiminin üçte biri Ordu’da gerçekleşiyor. Ordu’da 220 bin hektar fındıklık var.
Fındıklıklar konumuna göre 3’e ayrılıyor. “Sahil”deki 0-250 m (yükseklik) fındıklıklarda dönümünden 150-200 kg kabuklu fındık alınıyor. Orta (250-500 m) ve yüksek (+ 500 m.)yüksekliklerde verim düşüyor. En tepede dönümden alınan kabuklu fındık miktarı 60 kg.
Ortalama verin dönümde 115 kg dolayında. Bir işçi günde 2 çuval (100 kg) “kapsüllü” (yeşil kapsüllü) fındık topluyor. Bunun 1/3’ü (33 kg)kabuklu fındık.
Göçmen işçinin günlüğü 22 YTL, bunun 1 YTL’sini Elçi-Dayı Başı alıyor.
Eski yıllarda göçmen işçiler fındıklıklar yakınındaki dere boylarına çadır kurar, fındıklık sahipleri oraya gider, istedikleri kadar işçi bulurdu. Ordu Ziraat Odası bu işi düzene sokmaya çalışıyor.
Her fındıklık sahibi ne kadar işçiye ihtiyacı olduğunu odaya bildiriyor. Bankaya avans ödeme yapıyor. Oda, Elçi-Dayı başları ile temasa geçiyor. Ordu’ya şimdilerde fındıklıkların ihtiyacı kadar göçmen işçi geliyor. Gelenlerin de 30 günlük işleri garanti oluyor.
Fındıkçı da işçi de memnun
Bu yeni düzenlemeyle, göçen işçilerin dere boylarında çadır kurmaları önleniyor. Ordu-Fatsa yolunda bir toplanma yeri belirlendi.
Göçmen işçiler artık eskisi gibi kamyon üzerinde gelmiyor. Fındıklıktan fındıklığa kamyon ve traktörle taşınmıyor. Minibüsle geliyor, minibüslerle taşınıyor. Fındıklık sahibi çalıştıracağı göçmen işçilere kadın-erkek ayrımıyla dam (kapalı yatma yeri) göstermeye ve her 15-20 kişilik grup için aşçılık yapacak bir işçi parasını ödemeye mecbur. Göçmen işçiler yemek masraflarını kendileri karşılıyor. Onlar çalışırken yemek yapacak işçiyi de kendileri getiriyor.
Anlaşılacağı gibi, bu iş müesseseleşmiş bir iş. Göçmen işçi olmadan fındıkları toplamanın imkânı yok. Göçmen işçiler bu sayede nakit imkânına kavuşuyor.
Ordu’da fındık konusunu çok iyi bilen Osman Çakmak ile konuştum. Osman Çakmak diyor ki, “Başka yerlerde göçmen işçilerin bir ayda ellerine geçen 600 YTL gibi para küçümsenir. Fakat Doğu ve Güneydoğu’dan gelenler için bu para önemli para”.
Ordulular onlardan, onlar Ordululardan memnun. Sorunsuzca dönen çarka birileri nifak sokar ise, bu ne fındıkçılara ve de ne de fındık toplayarak ceplerine biraz para girenlere yarar sağlar.
