Ertesi günü Milliyet Ekonomide Nedim Şenerin yazısından öğrendim ki, Bedrettin Karaboğa başkanlığındaki Güneydoğu Sanayici ve İşadamları Derneği (GÜNSİAD) üyelerinden oluşan heyet ABD Büyükelçisi Pearsona "Irak operasyonunun bölgeyi ekonomik olarak çökerteceğini" de anlatmış ama, ziyaretin ana konusu, "Nitelikli Sanayi Bölgeleri" (NSB) imiş. ABDnin Iraka askeri müdahalesi konusunun gündemin birinci sırasına oturduğu geçen çarşamba günü Güneydoğu Anadoludaki işadamlarımızın olayları nasıl değerlendirdiklerini öğrenmek istedim. Kimi aradı isem, "ABD Büyükelçisi ve İsrail Büyükelçisi ile görüşmek için" Ankaraya gitmişti. Bayağı meraklandım. "Eyvah... Güneydoğu Anadoludaki işadamlarımız Irak harbinin bölgeyi fena etkileyeceğini anlatmak için Ankaraya koştu herhalde... İyi de... Çat kapı ABD Büyükelçisini acep nasıl görecekler? ABD Büyükelçisini ziyaretlerini anladım da... İsrail Büyükelçisi ile işleri ne ki?" Ekonomi için önemli Nitelikli Sanayi Bölgesi (NSB), "ABD yönetiminin" özel imkanlar tanıdığı üretim alanlarına verilen bir isim. NSB olarak tanımlanan bölgede üretilen mallar ABDye gümrüksüz ve de kota sınırlaması olmadan giriyor.NSB, İsrailin çevresindeki ülkeler için geliştirilmiş bir sistem. İsrail, ABD ile Serbest Ticaret Anlaşması olan ayrıcalıklı bir ülke. 1996 yılında ABD - İsrail Serbest Ticaret Bölge Uygulaması Kanununda bir değişiklik yapıldı. ABD Başkanına İsrail ve komşu ülkelerde oluşturulacak NSBde üretilecek ürünlerin ABDye gümrük ve kota sınırı olmadan serbestçe ithaline izin verme yetkisi tanındı. Daha sonra yapılan bir başka düzenleme ile NSBnin İsrail ve komşuları sınırlarında olması mecburiyeti kaldırıldı.Sanayi bölgelerini NSB olarak tanımlama yetkisi İsrail ve Ürdün hükümetlerine verildi. Bu doğrultuda Ürdünde 5, İsrail - Ürdün sınırında bir NSB kuruldu.NSB, genel tanımıyla bir "Serbest Bölge". Yatırımcılar bu bölge sınırı içinde istedikleri kadar tesis kurup, üretim yapma hakkına sahip. Ancak İsrail - Ürdün NSBlerinde üretilen bir ürünün ABDye gümrüksüz ve kotadan muaf olarak ihracı için, ürünün "gerçek değerinin" (katma değerinin) en az yüzde 35inin o bölge sınırları içinde üretilmiş olması zorunludur. Kalan bölüm için de belli şartlar var. Örneğin toplam katma değerin oluşumunda İsrailin yüzde 8 pay sahibi olması aranıyor. ABD kaynaklı girdilerin kullanımı için de değişik formüler konulmuş.Türkiyede de İsrail - Ürdün NSBleri kapsamında bir NSB kurulması için çalışmalar başlatıldı. Bu amaçla hazırlanan bir tasarı ABD Senatosuna sunuldu.Ancak bu tasarıda NSBde "tekstil, konfeksiyon ve deri" ürünlerine yer verilmedi. Ağırlıklı olarak "High - Tech" (İleri teknolojiye dayalı) ürünleri içeren bir NSB oluşturulması öngörüldü.Halbuki Türk üreticisi için tekstil, konfeksiyon ve deri ürünleri çok önemli. ABD pazarına bizim gümrüksüz ve kota dışı sokabileceğimiz ürünlerin ağırlığını bu tür sanayi ürünleri oluşturuyor. Adıyaman, Şanlıurfa, Siirt, Mardin, Diyarbakır, Batman ve Şırnaktaki SİADların tepe kuruluşu olan GÜNSİAD heyeti ABD Büyükelçisi Pearsondan 3 istekte bulunmuş: (1) ABD yönetimi, Türkiyede NSB (Nitelikli Sanayi Bölgesi) kurulması ile ilgili mevzuat düzenlemesini daha fazla geciktirmesin. (2) NSB kapsamına konfeksiyon ve deri sanayii de alınsın. (3) NSB, Güneydoğu Anadolu ekonomisi için çok önemli. Mardin, Şanlıurfa veya Diyarbakır öncelikli bölge olarak seçilsin. İki ülkenin de yararına Bu tartışmalarda gündeme gelmeyen veya gelemeyen bir konu, Türkiyedeki NSBlerin, İsrail için geliştirilmiş olan NSB modeli ile bağlantılı olarak kurulması halinde, katma değerin oluşumunda İsrailin de yüzde 8 oranında pay sahibi olmasının aranıp aranmayacağı. İşte bütün bunlar içindir ki sanayicilerimiz ABD ve İsrail büyükelçileri ile "içli - dışlı" olmuş durumda. guras@milliyet.com.tr Bizim sanayicilerimiz, NSBlerde, yüzde 5 ile yüzde 10 arasında ABD menşeli ürün kullanımı mecburiyeti konulacağını; tekstil ve deri sektörünün kullandığı boya ve kimyasalların büyük ölçüde ABD menşeli olduğunu; tekstil, konfeksiyon ve deri ürünlerinin NSB kapsamına alınmasının bu nedenle iki ülkenin de yararına olacağını belirtiyor.
