İstanbul’da İçkalpakçı Çıkmazı isminde bir sokağın olduğunu Milliyet’teki arkadaşımız Semra Kardeşoğlu’nun haberinden öğrendim. Haberde Kemal Cengizkan ile Dora Günel’in iki yıl boyunca sokaktaki yaşamı fotoğrafladığı, Gülay Kayacan, Ebru Soytemel ile Gamze Toksoy’un da "sosyolog" gözü ile kağıda döktüğü belirtiliyordu.
Semra Kardeşoğlu, benim için Mimar Sinan Üniversitesi’nde yüksek lisans eğitimi gören üç sosyolog hanımın "Samatya’da bir sokak: İçkalpakçı Çıkmazı" araştırmasının ön bulgularını temin etti.
Belgesel fotoğraf meraklısı mühendis Kemal Cengizkan ile yönetici Dora Günel iki yıl önce Samatya’da, yirmi dokuz ahşap evden oluşan İçkalpakçı Çıkmazı’nı görünce bu sokağa vurulmuşlar. Demiryoluna ait yüksek istinad duvarının karşısına sıralanan daha önce gayri müslim Ermeni, Yahudi ve Rum azınlıkların yaşadığı bu evlerin yeni sakinlerinin hayatını resimlemeye karar vermişler. İki yıl süre ile iki bini aşan fotoğraf çekmişler. Çektikleri fotoğrafları sokak sakinleriyle paylaşmış içli dışlı olmuşlar. Çalışmaya üç sosyolog hanım da katılmış. Ve çok ciddi bir sokak belgeseli ortaya çıkmış.
Bu projenin ilk sonuçları Fotoğraf Vakfı Girişimi şemsiyesi altında 5 Ekim Cumartesi gününden itibaren İstanbul’da Galatasaray’da Yapı Kredi Kitaplığı karşısındaki binanın ikinci katında bulunan Fotoğraf Evi’nde sergilenecek. Fotoğraf Evi’ndeki sergi her gün 10.00 - 19.00 saatleri arasında açık. Giriş serbest.
Fotoğraf Vakfı Girişimi’nin de ilginç bir hikayesi var. Özcan Yurdalan’dan öğrendiğime göre son büyük depremde fotoğraf severler toplu halde İzmit’in Bekirpaşa Eskicephanelik çadırkenti çocuklarını "rehabilite" etmek için onlara siyah beyaz fotoğraf çekmeyi ve develope etmeyi öğretmişler. Çocukların çektiği deprem resimlerinin yurtiçi ve yurtdışındaki sergileri büyük ilgi görmüş. Özellikle yurtdışından önemli miktarda yardım toplanmış. İşte bu yardımlar sayesinde şimdi Fotorğaf Vakfı isminde bir vakıf kuruluyormuş.
Üç sosyolog hanımın İçkalpakçı Çıkmazı araştırması, Türkiye’deki güç sorunu ve İstanbul’daki yeni oluşumu hakkında ipuçları veriyor. İçkalpakçı Çıkmazı’ndaki 29 evin her birinde 7 ile 20 kişilik aileler yaşıyor. Sokakta yaşayanların toplamı 150 dolayında. Bunların 73’ü 18 yaşın altındaki gençler. Sokakta yaşayanların sadece 4’ü İstanbul doğumlu. Hiçbiri Samatyalı değil. Üçte biri Mardin’den, üçte biri Malatya’dan, kalanlar Bitlis, Diyarbakır, Gaziantep, Erzurum, Kastamonu, Nevşehir ve Tokat’tan İstanbul’a göç edenler. Sokağın en eski "sakinleri" 80 yaşında bir erkek ile 70 yaşındaki bir kadın. Bu çift Bulgaristan göçmeni olarak 1950 yılından bu yana sokakta yaşıyor. Yarısı ilkokul mezunu. Yüzde 34’ü hiç okula gitmemiş. 3 - 7 - 9 - 10 çocuklu olanlar var. Hane reisi erkeklerin yüzde 21’i işsiz. Kalanlar sosyal güvenliği olmayan temizlik hizmetleri, pazarlama gibi alanlarda vasıfsız işçi olarak çalışıyor.
Çocuklar Beyazıt Kocamustafapaşa Samatya civarındaki konfeksiyon, kundura ve deri atölyelerinde 20 - 30 milyon lira haftalık ile sigortasız işçi olarak çalışıyor.
Sokaktakilerin yüzde 21’i hiçbir gelirleri olmadığını, komşularının ahbap ve akrabalarının yardımı ile yaşamlarını sürdürdüklerini söylüyor. Yüzde 14’ünün hanesine ayda 100 milyon liradan az, para giriyor. En yüksek gelir grubundaki yüzde 17’lik hanenin aylık geliri 300 - 400 milyon lira arasında.
İçkalpakçı Sokağı’ndaki evlerin yarısı kira evi. Üçte biri oturanların mülkü mülkiyetinde. 30 metrekarelik hanenin kirası ayda 30 - 40 milyon lira dolayında. İçkalpakçı Sokağı sakinlerinin yüzde 90’ı düzenli olarak seçimlerde oy verdiğini ifade ediyor. Son genel seçimlerde verdikleri oy dağılımı yüzde 31 DSP, yüzde 17 ANAP, yüzde 17 HADEP, yüzde 3 Refah, yüzde 7 DYP, yüzde 7 MHP.
