“Son günlerde küçük ilan yayımlatmak için bize başvuranların çoğu, işyerlerini devrettirmek isteyenler. İşyeri devir ilanları, ev ve otomobil satış ilanlarının önüne geçti.”
Bunları Ankara’da bir toplantıda birlikte olduğum ilan ajansı sahipleri söylüyordu.
Gazetelerde yayımlanan küçük ilanları gözden geçirenler ekonomideki gelişmeler hakkında az çok bilgi sahibi olabilirler.
Küçük ilanları genelde reklam ajansları toplar ve gazetelerde yayımlanmasını sağlarlar. Reklam ajansı sahipleriyle sohbet ederken, “Eskiden küçük ilan denilen ilanlar genelde kayıp ilanlarıydı... Şimdilerde her konuda küçük ilan yayımlanıyor. En çok da otomobil ve ev satış ilanları yayımlanır oldu... Ekonomideki gelişmelere göre ilanlarda ne gibi bir değişim var?” şeklinde bir soru sorunca, yukarıda yazdığım cevabı aldım.
Ve de anlattılar: ”Talepteki daralma küçük işyerlerini hemen etkiliyor. Küçük işyerlerini işletenler kira ödeyemez hale gelince, işyerini devretme telaşına kapılıyor.”
Bu bilgi üzerine gazetelerin küçük ilanlarını gözden geçirmeye başladım. Büfe, kahve, lokanta, bakkal dükkânı, kasap dükkânı, manav, tamirhane devir ilanlarının sayısı dikkat çekiyor.
Devredemeyen kapatıyor
”Bir devir ilanı kaç defa yayımlanıyor? İlan veren, devralacak kişileri bulabiliyor mu?“ diye sorunca, ilan ajansları sahipleri, “Tirajı yüksek gazetelerde bir devir ilanının 4 gün üst üste yayımlanması 24 YTL. İlan verenin, 4 ilanla, devredeceği birini bulabilmesi çok zor” cevabını verdiler. Ben, ”4 gün yayımlanacak ilan için 24 YTL çok uygun bir fiyat. O zaman daha çok yayımlatsınlar” diyecek oldum. Uyardılar, “İşyerlerini devretmek durumuna düşenler için 24 YTL o kadar büyük bir para ki... Onu bile ödemekte zorlanıyorlar. İlan parası bile olmayanlar ve de devir ümidi olmayanlar ise kapılarına sessiz sedasız kilit vuruyor.“ İlan ajansları sahiplerinden bunları öğrendim.
Dostum Alaattin Aktaş, Ankara’da olan biteni, Ankara kaynaklı haber ve bilgileri yakından izleyen bir iktisatçı/gazetecidir. O da açılan kapanan şirketler hakkında bilgi verdi.
Alaattin Aktaş’ın TÜİK ve TOBB kaynaklarından derlediği bilgilere göre, bu yılın ilk iki ayında 10 bin 901 şirket kuruldu. Buna karşılık 2 bin 474 şirket de kapandı. Demek ki, kurulan her 100 şirkete karşılık 22.7 şirket kapanmış. Kurulan-kapanan dengesi, bugüne kadar görülmemiş bir durgunluğun habercisi.
Anadolu’da işler kötü
Kapanan şirket sayısı çok yüksek. Büyük krizin yaşandığı 2001 yılında bile kurulan her 100 şirkete karşılık sadece 8 şirket kapısına kilit vurmuştu.
Esnafın durumu ise daha kötü. Esnaf tarafından ilk iki ayda 9 bin 455 işyeri açıldı, 8 bin 256 işyeri de kapandı. Bir başka ifadeyle, kurulan her 100 işyerine karşılık 87 işyeri piyasadan çekildi.
2001 krizinde küçük esnaf olarak da nitelendirilebilecek işyerlerinde kurulan-kapanan dengesi 83 olmuştu.
İki aylık dönemde ticari faaliyete başlayan 9 bin 455 esnafın, 4 bin 345’i “toptan ve perakende ticaret; motorlu taşıt, motosiklet ve kişisel eşyalarla ev eşyalarının onarımı” işkolunda (sektöründe) faaliyet gösterecek. Bu sektörde 4 bin 345 esnaf faaliyete geçerken, ticaretten çekilenlerin sayısı tam 6 bin 179 oldu. Açık anlatımıyla, bu sektörlerde açılandan çok işyeri kapandı.
Üç büyük il dışında, Anadolu’da esnafa ait kapanan işyeri sayısı açılan işyeri sayısının çok üzerinde. Yılın ilk iki ayında İstanbul’da 1.125, Ankara’da 525, İzmir’de 201 işyeri kapandı. Üç büyük il dışında kalan illerde, Anadolu’da açılan 4 bin 601 işyerine karşılık 6 bin 405 işyeri kapısına kilit vurdu.
