Le Procope

PARİS


Paris'te "Le Procope" isimli kahvenin kapısının üzerinde, "Dünyanın en eski kahvesi" olduğu yazılıdır.
1686 yılında Palermo'dan gelen Francesco dei Voltelli adında bir genç Rue des Fosses Saint Germain'de (bugün bu yolun adı Rue de I'Ancienne Commedie'dir) bir kahve açmış. Çok iyi kaliteli alkollü ve alkolsüz içki sattığından eski Comedie Française'in (Fransa'daki ünlü tiyatronun) mensupları bu kahveye devam etmeye başlamış. Ve bir süre sonra bu kahve Paris'in en ünlü kahvelerinden biri olmuş.
Yabancıların bir sözü vardır: "Herhangi biri misiniz, yoksa belli bir kişi misiniz?" diye tercüme edilir. Ama tercümesi aslında güç bir şeydir. İngilizcesi şöyle: "...who was anyone and who hoped to become someone..." İşte Paris'te yaşayıp da bir gün ünlü olmayı düşleyenlerin hemen hepsi "Le Procope'e" uğramıştır.
Kimler gelmiş, kimler geçmiştir?
Kahvenin müşterilerinden zamanla üne kavuşanlar arasında Voltaire, Rousseau, Beaumarchais, Balzac, Varlaine, Hugo, La Fontaine, Anatole France, Diderot, d'Alambert, Benjamin Franklin, Robespier, Danton, Marat ve Napoleon Bonaparte de vardır.
Voltaire'in masası hala korunuyor.
Zamanla üne kavuşmuş eski müşterilerin, bilinen, tanınan sözleri duvarlara yazılmış.
1686 yılında, bundan (şaka değil) üç yüz on dört yıl önce açılan bu kahve hala Paris'in en ünlü lokantaları arasında.
Akşamları yer bulmak çok güç. Yer bulabilenler, nefis yemekler yiyor.
Prof. Dr. Reha Poroy Hoca ile birlikte bir akşam yemeği için Procope'a gittik. Oturduğumuz masanın karşısındaki duvarda, kahvenin eski müşterisi Napoleon Bonaparte'ın şu cümlesi yazılı idi:
"Je suis contende de vous..."
Reha Hoca, Fransız edebiyatına vakıf bir kişi olarak bu kelimenin Napoleon'un hangi konuşmasından alıntı olduğunu anlattı.
Napolyon, Austerlitz (bizim bildiğimiz Özterliç) savaşında Rus ve Avusturya ordularına karşı büyük başarı sağlamış. Bu başarı o kadar büyükmüş ki, ünlü tarih yazarları bu başarıyı şöyle nakledermiş:
"...Napolyon düşmanının taktiğini (stratejisini) o kadar iyi izleyebiliyor, onları parmağında o şekilde oynatabiliyordu ki, sanki Rus ordularına o emir veriyor sanırdınız..."
Napolyon Rus ordularını Tatzen bataklıklarında perişan etmiş, ama kendi ordusu da yorgunluktan bitik düşmüş.
Zaferi kazandığı an, yorgun erlerine yaptığı konuşma ise tarihe geçmiş. Bir cümlesi Le Procope'un duvarında yazılı olan bu konuşmada Napolyon, askerlerine şunları söylemiş:
"...Sizden - işte o bir kahraman - diye söz edebilmesi için, sizin bir gün - ben de Austrelitz'de idim... - demeniz yeterli olacak..."
Napolyon bu konuşmayı yaparken, askerlerinin hepsi "ağlıyormuş"...
Le Procope'nin duvarlarında diğer ünlülerin de, ünlü sözleri yazılı.
Mesela Danton, 22 Eylül 1792'de şunları söylemiş:
"- Hukuk hainleşsin, her şey düzene girer!"
Demek ki, Danton da "asarsın herifleri köprünün başına, millete ibret olur, bak bir daha zart zurt ederler mi?.." felsefesini kendine göre dile getirmiş.
Bir başka duvarda, Monteskiy"'nün şu sözü yazılı:
"- Bir zamanın gerçeği, bir zamanın yalanı olabilir..."
Devir değiştikçe, değer yargılarının nasıl değiştiğini Monteskiy" işte böyle anlatmış.
Paris'e yolunuz düştüğünde La Procope'a mutlaka uğrayınız.



Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr