Merkez Bankası pazartesi gününden itibaren ek döviz alımına başladı. Daha önce 40+40 milyon dolar alımı yaparken, ek alım ile 40+40+20 = 60 milyon dolar satın alıyor. Pazartesi günü ek alımdan önce 1.43 TL’den satılan doların fiyatı alımdan sonra 1.45 TL’ye yükseldi ama salıdan sonra tekrar gerilemeye başladı.
Halkımız merak ediyor: Alımlar devam ederse doların fiyatı yükselir mi? Yoksa dolar fiyatı daha da ucuzlar mı?
Dolar fiyatının ucuzluğundan yakınanların bazıları, özellikle ihracatçılar, Merkez Bankası’nın piyasadan döviz satın almasında uzun süredir ısrar ediyorlar.
Merkez Bankası piyasadan ne kadar çok döviz toplarsa dolar fiyatının o kadar artacağına inanılıyor.
Başbakan Sayın R. T. Erdoğan da, “Merkez Bankası döviz satın alarak rezervlerini 100 milyar dolara çıkarsa iyi olur” diyerek dolaylı talimat verince, Merkez Bankası ek döviz alımına başladı. Acaba:
(1) Merkez Bankası döviz alımını sürdürürse dolar fiyatı nereye kadar yükselir?
(2) Merkez Bankası’nın döviz almak için piyasaya salacağı Türk liraları enflasyonu hızlandırır mı?
(3) Nihai faturayı kim öder?
Merkez Bankası döviz satın aldıkça piyasaya Türk Lirası veriyor. Bir günde 60 milyon dolar satın alınca, piyasaya yaklaşık 90 milyon TL ödüyor. Daha açık anlatımla piyasaya bu kadar ek Türk Lirası çıkarıyor.
Şimdilik sorun yok
Emisyon hacmi (basit anlatımıyla piyasadaki para miktarı) 45 milyar TL dolayında. Buna ek olarak piyasaya bir günde 90 milyon TL para sürülmesi, piyasayı büyük ölçüde etkilemez.
Fakat şimdilerde 75 milyar dolar olan döviz rezervi 100 milyar dolara yükseltilecekse, 25 milyar dolarlık ek döviz alımı için (belli bir sürede) piyasaya 35-40 milyar TL para sürülmesi gerekir. Dikkat buyurunuz, piyasadaki para miktarının (emisyon hacminin) benzeri kadar bir artış söz konusu.
Unutalım 25 milyar dolarlık ek alımı... Dönelim günlük 90-100 milyon TL ödeme ile yapılacak alımlara... Merkez Bankası bu alımlar için piyasaya çıkaracağı parayı nasıl piyasadan geri çekecek? İki yol var:
(1) Hazine yüzde 8 dolayında faiz ödeyerek bono satacak ve paraları toplayacak. (Fakat bunun bir sınırı var. Hazine son zamanlarda büyük ölçüde borçlanma gereği duymuyor. Sınırlı miktarda bono satılıyor.)
(2) Hazine bonosuna gitmeyen paraları Merkez Bankası bankalara gecelik 6.25 faiz ödeyerek piyasadan geri çekmeye çalışacak.
Soru-cevap
İyi de... Merkez Bankası dövizi kimden satın alacak? Kimler Merkez Bankası’na döviz satacak?
- Elinde döviz olanlar ve doları yüzde 1 veya yüzde 2 faizle bile sağlam kazığa bağlama şansı olmayanlar dövizini satacak.
Kim bunlar?
- Bunlar özellikle yabancı fonlar, yabancı yatırımcılar.
Niye Merkez Bankası’na döviz satacaklar?
- Dövizi satınca ellerine geçen Türk Lirası’nı faize yatıracak yüzde 6.5-8.0 faiz alacaklar. Sonra ana para ve faizi tekrar dolara-euro’ya çevirince dolara-euro’ya net getirileri yüzde 6.5-8.0 olacak - Dünyada çok az ülkede bugün böyle getiri var.
Yabancıların güvencesi ne?
- Yabancıların 2 güvencesi var. (1) Merkez Bankası doların değerini sabit tutma sözü verdi. Kur riski yok. (2) Merkez Bankası döviz rezervini yükseltiyor. Ödememe riski yok.
Bu operasyonun faturasını kim öder?
- Piyasaya dökülen Türk liraları yüzde 6.5- 8.0 ile toplanacak. Merkez Bankası ise rezervine eklenen dolarları yurtdışında belki sıfır faiz ile, belki yüzde 1-2 faiz ile değerlendirecek. (Örneğin, ABD‘den yüzde 1.5 faizli 30 yıl vadeli Hazine Bonosu satın alarak ABD’nin cari açığının finansmanına katkıda bulunacak.) Merkez Bankası topladığı döviz ne kadar artar ise o kadar yüksek faiz yükü altına girecek.
Merkez Bankası piyasadaki dövizleri topladıkça döviz (dolar) fiyatı yükselir mi?
- Çok zor... Tersine ucuzlayabilir. Çünkü Merkez Bankası ve Hazine dövize yüksek ölçüde faiz ödendikçe dışarıdan döviz (sıcak para) girişi azalmayacak, artacak.
(Ek döviz alımlarının üçüncü gününde, dün doların fiyatı 1.4230 TL. idi.)
