Dikkat buyurunuz, Londra bankaları veya başka ülkelerin bankaları kredi işlemlerinde liboru esas alır sonra da, kredi kullanacak kişinin, firmanın, bankanın, ülkenin ödeme gücüne (riskine) göre bunun üzerine bir ilave yapar. Libor, Londra para piyasasında, bankaların birbirlerine vermeye hazır oldukları krediler için istedikleri faiz oranıdır. Libor kelimesi, "London Interbank Offering Rate" ifadesinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. İngiltere Merkez Bankası (Bank of England) gün içinde önemli bankaların birbirlerine hangi vade ile hangi faizden para verip aldıklarını izler ve "ortalamalar" alarak faiz oranlarını açıklar. Libor denilen bu oranlar, hem içeride, hem de dünya piyasalarında kredilere uygulanacak faizin "esasını" teşkil eder. İtibarı (+) gösterir Türkiyede de "Türk liborunu" (isterseniz TİBOR diyelim) belirlemek için Bankalar Birliği (BB) çalışma yaptı. 1 Ağustos 2002den itibaren TİBOR oranları açıklanmaya başlandı. Belli büyüklüğün üzerindeki bankalarımız sabah saatlerinde, vadelere göre ne kadar faiz ile para alıp satacaklarını beyan edecekler. Bu oranların ortalaması da BB tarafından o günün TİBORu olarak açıklanacak.Dün, 1 yıllık TİBOR yüzde 74.0 olarak belirlenmişti. Bir bankamızın yetkililerine 1 yıl için yüzde 74.0 faiz ile satın aldığı parayı, işadamına kaça kullandırabileceklerini sordum. Bana şu hesabı verdiler: (Yüzde 74.0 paranın alım fiyatı. (1) Çıplak faizin yüzde 4ü oranında 3.0 puan banka operasyonel maliyeti, (2) Çıplak faizin yüzde 6sı oranında 4.4 puan risk primi, (3) Giydirilmiş faizin yüzde 5i oranında 4.1 puan, vergi, (4) Giydirilmiş faizin yüzde 3ü oranında 2.4 puan, fon, kesintisi olmak üzere toplam 87.9 kredi maliyeti. Bu esaba göre bir işadamı TİBOR + 13.9 puan ile bankadan borçlanabilecek demektir.Bizde enflasyonun ve risk priminin yüksekliği nedeniyle faiz oranları dünya para piyasalarında rastlanmayan biçimde oluşuyor. Bu nedenle libor bir anlam ifade etmiyor. TİBOR edecek mi? Yavaş yavaş ve de çok güç. Çünkü piyasa küçük. Bankalar güven bunalımı nedeniyle likit kalmak istiyor, birbirlerine para satacak yerde her gün 5 - 6 milyar dolar karşılığı TLyi Merkez Bankasına gecelik, bir haftalık, iki haftalık kiralamaktan başka bir şey yapmıyor. Üç ay, altı ay, bir yıl vade ile para kiralayacaklar ise de yüksek faizli Hazine bonosuna gidiyor. Bu nedenle TİBORda işlem hacmi şimdilik küçük kalacak, faiz oranları gerçeği yansıtamayacak. Uzun vadeli faiz oranları ise gerçekçi olamayacak. Ama bir yerden başlamak iyidir. Türk hükümeti, Türk bankaları, Türk firmaları da dış piyasalarda libor + 3 veya libor + 11 gibi farklı maliyetlerle borçlanır. Libor herkes için aynıdır. Kredi kullanan itibarını, saygınlığını, güvenirliğini libora eklenen (+) puan gösterir. Türkiyede TİBOR - Londrada LİBOR - 1/8 2/8 Euro 1/8 Dolar 1/8Gecelik 48.8 49.0 3.31 1.851 haftalık 49.9 50 3.33 1.811 aylık 52.2 52.1 3.34 1.812 aylık 54.4 54.5 3.35 1.813 aylık 56.0 56.0 3.36 1.816 aylık 65.2 63.9 3.39 1.839 aylık 71.0 69.7 3.42 1.871 yıllık 74.9 74.0 3.47 1.97 Türkiyede TİBOR, Londrada LİBOR Açıklama: Bizim TİBORumuzda 1 yıl vadeli yüzde 74.0 faiz oranını, önce bizim 1 yıl vadeli Hazine bonolarının yüzde 70 dolayındaki faiz oranı ile karşılaştırınız. Sonra da ABD Hazinesinin 2 yıl vadeli tahvil faizinin yüzde 2.7, İngiliz Hazinesinin 2 yıl vadeli tahvil faizinin yüzde 4.0 olduğunu dikkate alarak, bizim TİBORumuzu, İngilizlerin LİBORu ile karşılaştırınız. O zaman TİBOR ile LİBOR arasındaki uçurumu daha iyi görebilirsiniz. guras@milliyet.com.tr
