Reel ekonomi denilen kesim; üreten, alan, satan, üretime ve alım satıma değişim biçimlerde katkıda bulunan birimlerin bütünüdür. Bunların en büyüklerinden 315 şirketin sermayesi halka açık. Halka açık şirketlerin hisse senetleri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem görüyor. Sermayesi halka açık şirketler yıl boyu her üç ayda bir hesap durumlarını açıklıyor.
Böylece hem bu şirketlerin hisse senetlerine sahip olanlar, ilgilendikleri şirketlerde olan biteni, şirketin durumunu izliyor, hem de ekonomide olan biteni merak edenler, açıklanan rakamlara bakarak, ekonominin ne durumda olduğunu görüyor.
Tabii ki üçer aylık dönem sonunda şirketlerin ne durumda olduğu önemli. Ama bir başka önemli nokta, zaman içindeki değişim. Acaba şirketin durumu, tüm şirketlerin durumu, zaman içinde iyiye mi gidiyor, kötüye mi?
2001 yılı krizin reel sektörü sarstığı bir yıl idi. O bakımdan şirketlerin 2001 yılını nasıl geçirdiklerini bilmek çok çok önemli. Şirketlerin 2001 yılını nasıl geçirdikleri (yukarıda açıklanan pencerelerden) iki farklı yaklaşımla incelenebilir: (1) Şirketlerin 2001 yılı sonundaki kârlılık durumları nedir? (2) Bir yıl önceye, 2000 yılı sonuna göre sadece kârlılıkta değil, öz sermayede, satışlarda ne gibi değişiklikler olmuştur?
Doğru bir yaklaşım, Toptan Eşya Fiyatları Endeksi’ni kullanarak iki yılın rakamlarını enflasyondan arındırılmış şekilde karşılaştırmaktır. Fakat bizde bunun yerine yıl sonu rakamları dolara dönüştürülüyor. Karşılaştırma dolar ile yapılıyor.
Milliyet Ekonomi Bölümü’nde "borsa uzmanı" arkadaşımız Songül Hatısaru, geçen hafta sonuna kadar bilançosunu açıklayan borsadaki 102 şirketin dolar bazında öz sermaye ve kâr değişimlerini gösteren bir tablo düzenledi. Bu tablo pazar günü Milliyet Ekonomi’de yayımlandı. Pazartesi yeni açıklamalarla 102 şirketin sayısı 124’e ulaştı.
Songül Hatısaru, 2001 yılı sonu rakamlarını dolara dönüştürürken aktifler ve öz sermaye için dönem sonu 1.453.615 TL’lık dolar kurunu, net kâr ve net satış rakamlarında 12 aylık ortalama 1.235.021 TL’lik dolar kurunu esas aldı.
Songül Hatısaru’nun düzenlediği tablolara göre, borsadaki 315 şirketten bilançosu açıklanmış 124 şirketin (dolara dayalı/enflasyondan arındırılmış) durumları şöyle:
124 şirketin toplam aktifleri (kaba anlatımla toplam varlıkları) 2001 yılında yüzde 21 oranında azalmış.
124 şirketin öz sermayeleri (aynı kalanı, artanı ve eksileni ile birlikte ortalama olarak) yüzde 37 küçülmüş. Şirketler sermaye kaybetmiş.
Sayın okuyucularım, yüzdeler önemli ama, rakamlar da önemli. Aktif küçüldü denildiğinde sadece 124 şirketin aktifindeki kayıp 4.1 milyar dolar. Öz kaynak küçüldü denildiğinde, bir yılda öz kaynaklardaki azalma 2.6 milyar dolar. Kriz kimi vurdu? İşte tablo ortada. Sadece özel sektörde, sadece 124 şirkette krizin yıkıntısı bu büyüklükte.
Gelelim şirketlerin azalan iç hacmine, yok olan kârlılıklarına.
124 şirketin 2001 yılında net satışlarında yüzde 29 küçülme var. Satışlar 31.4 milyar dolardan 22.1 milyar dolara düşmüş.
Kârlılıklardaki azalma yüzde 96 oranına ulaşmış. Ancak burada, orandan çok firmaların teker teker durumları önemli.
(a) Zarar eden şirket sayısı fazla. (b) Zararlar hazmedilebilir/kısa sürede karşılanabilir boyutu aşmış durumda. (c) Kâr eden şirketlerin net dönem kârları öz sermayeye göre küçülmüş. Sermayeleri borsada işlem gören şirketlerin tamamının bilançoları yayımlandığında, daha sağlıklı değerlemeler yapma imkânı ortaya çıkacak.
