Yunan işgali Milli Mücadele ‘Hepsi palavra!’

Birgi’ye gittim. Birgi, İzmir’e 110 km Ödemiş’e 9 km uzaklıkta. Ödemiş’e bağlı bir belde. Geçmişi milattan 3 bin yıl önceye uzanan bir Ege kasabası... Birgi’nin bugününü yarınını anlatacağım. Ama önce dününü anlatmak istiyorum. Bu yazı belki “tarihi” bir yazı. Ama “Yunan İşgali Olmadı-Milli Mücadele Palavra” diyenler çoğalmaya başladı. Onun için Birgi’nin yakın tarihini hikâye edeceğim. Birgi Ödemiş ile birlikte 2 yıl Yunan işgalinde kaldı. Birgi’yi işgalden Milli Mücadele’ye katılan efeler kurtardı.
Birgi yıllar önce Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah zamanında Türklerin oldu. Daha sonra hâkimiyet Bizanslılara geçti. Aydınoğlu Mehmet Bey 1307 yılında Bizanslılardan Birgi’yi geri aldı. “Bergi” (Birgi) adını verdi. Gene Bizanslıların hâkimiyetine giren Birgi yöresini 1390 yılında Sultan I. Beyazıt ele geçirdi. Beş yüz yılı aşkın Osmanlı egemenliğinde kalan Birgi’yi 1919 yılında
Yunanlılar işgal etti.
Yunanlılar Birgi’den önce İzmir’i ele geçirdi. İzmir’in işgalini duyan Birgililer Aydınoğlu Mehmet Bey’in yaptırdığı Ulucami’de (Camii Kebir) toplandı. Toplantıya Postlu Mestan Efe de çağırıldı. Birgi’yi savunma kararı alındı. Toplanacak milislerin komutanlığı Postlu Mestan Efe’ye verildi. 30 Mayıs 1919 günü Ödemiş’te askeri debboydan, gelenlere karamartin tüfekleri dağıtıldı. İnsan başına 100’er de mermi verildi. Postlu Mestan Efe cephe kuruluşu için buradan 143 adet Alman Borulusu tüfek aldı. Efe’nin görevi Bozdağ’da bulunmak ve Salihli yönünden gelecek Yunanlıları durdurmaktı.

Kuvayi Milliye
Birgi’nin 6 km ötesinde Ödemiş’te daha başka bir girişim vardı. İzmir’den yola çıkıp Ödemiş’in Mursallı Köyü’ndeki İsmail Efe’nin yanına gelen Mahmut Celal (Bayar) Bey’in de katılımıyla, Ödemiş Kaymakamı Zühtü Bey, Refik Şevket (İnce) Bey, jandarma tabur komutanı Yüzbaşı Tahir Bey, jandarma Yüzbaşısı Edip (Sarıefe) Bey, Mursalılı İsmail Efe ve kardeşi Ali Efe, Gökçen Hüseyin Efe, Yunanlıların İzmir’i işgal edeceklerinin duyulması üzerine, işgalden 2 ay önce 1919 Mart ayında “Kuvayi Milliye”yi örgütlemişlerdi.
Ne var ki Yunanlıları durduramadılar. Yunan askeri Birgi yöresine yerleşti.
Yunanlılar 1920 yılına kadar 34. Alay’dan bir tabur ile Dağ Topçu Grubu’ndan bir bataryayı Birgi’de tuttular. 3 Mart 1920’de ise genel saldırıya geçerek Türk milisleri ve zeybeklerle çok kanlı çarpışmalara girip, Bozdağ Köyü’nü yaktılar. Sonra, Anadolu’da genel saldırılarını başlatmaları üzerine, Birgi’deki birliklerinin büyük bir kısmını çekerek 1 piyade takımı bıraktılar. O sırada Ödemiş Ovası’nda Yunanlılara direnecek önemli milis güçleri de pek kalmamıştı. Kuvayi Milliyeciler yerel ayaklanmaların bastırılması ile uğraşıyorlardı.

Yunanlılar yaktı-yıktı
Türklerin 30 Ağustos 1922’deki zaferinden sonra Yunanlılar 2 Eylül 1922’de Birgi’deki düzenli askeri birliklerini çektiler. Yerli Yunanlılardan silahlandırdıkları 10 kişiye yakın milis gücü bıraktılar. Çok kısa bir süre sonra Türk Ordu güçlerinin yaklaşması üzerine, bu Yunanlı milisler ile çekilmekte olan Yunan askerleri Birgi’yi ateşe verdiler. Bir yandan da ortada gördükleri Türk Birgilileri vurup şehit etmeye başladılar. Birgi yanıyordu. Yanmamak için evlerinden çıkanlar Yunan kurşunlarına hedef oldular ve öldüler. Evlerinden çıkmayanlar ise yanarak öldüler. 63 erkek,
21 kadın ya kurşunla vurularak ya da
yangında kavrularak şehit oldu.
Yunanlıların İzmir’i 15 Mayıs 1919’da işgalinden 2 ay önce, işgale karşı bir direniş için biraraya gelenlerin Ödemiş’te çektirdikleri fotoğraf. Ön sırada oturanlar soldan sağa doğru: Jandarma yüzbaşısı Edip Bey (Sarı Efe), İttihat ve Terakki Partisi İzmir sorumlu temsilcisi Mahmut Celal (Bayar) Bey ve hukukçu Refik Şevket (İnce) Bey.