Zonguldak "kömüre bağımlı" değişimde

1970 yılında Zonguldak'ta çalışan nüfus sayısı 42 bindi. Çalışanların yüzde 63'ü madenden, yüzde 14'ü özel hizmetlerden ekmek yiyordu.
1996 yılında çalışan nüfus 51 bine çıktı. Madenden ekmek yiyenlerin toplam çalışanlar içindeki oranı yüzde 27'ye düştü. Çalışanların yüzde 30'u ticaret, banka ve sigorta işinden geçimini sağlamaya başladı. Özel ve genel hizmetler çalışanların yüzde 27'sini istihdam eder duruma geldi.
1970'lerde Zonguldak'ta tek ekmek kapısı madendi. Yirmi altı yıl sonra madenin istihdam etkisi azaldı ama kömürün Zonguldak için önemi azalmadı. Zonguldak 1970'ten bu yana büyük değişim içinde ama bu değişim farklı bir değişim. Türkiye'de değişimin sosyal ve ekonomik sonuçlarına önem vermiyoruz. Değişimin izlenebilmesi için belli aralıklarla durum tespitine ihtiyaç var. Bizde bu yapılmadığından değişim izlenemiyor.
Zonguldak bu bakımdan şanslı. Şehir ve bölge plancısı Engin Erkin Hanım 1973 yılında Zonguldak metropolitan alanındaki (Zonguldak - Kozlu - Kilimli - Çatalağzı yerleşim bölgelerindeki) ekonomik ve sosyal yapıyı ortaya çıkarmak için bir çalışma yapmıştı. Bu çalışmayı 1996 yılı itibariyle tekrarladı. Zonguldak'ta 1973 - 1996 yılları arasında ortaya çıkan değişimi ortaya koydu.
Bu çalışma "Dört Maden Kentinin Değişim Öyküsü" adı ile yayımlandı. (350 sayfalık bu kitaba ilgi duyanlar 212 - 252 16 00 / 298 nolu telefondan temin edebilir).
Engin Erkin'in tespitlerine göre son otuz yılda Zonguldak'ta nüfus yaşlandı, aileler küçüldü, aile başına çalışan sayısı azaldı. 1970'li yıllarda ailelerde ortalama kişi sayısı 5.4 iken, şimdilerde 4.2'ye indi. Her ailede ortalama 1.2 kişi çalışırdı. Şimdilerde 0.96 kişi çalışıyor. 1970'lerde Zonguldak'ta yaşayan her 100 kişinin 46'sı 17 yaşın altında idi. Şimdi 30'u 17 yaşından küçük. 1970'lerden bu yana çalışan nüfus içinde madende çalışanların payı azaldı ama, madenden emekli olup emekli maaşı alanların sayısı arttı.
1970'lerde toplam çalışan nüfusun yüzde 63'ü madende çalışırken şimdilerde her 100 çalışanın 27'si madende çalışıyor. Fakat çalışandan daha fazla maden emeklisi var.
Zonguldak'ta ailelerin üçte biri madende çalışanın geliri ile, üçte biri maden emeklisinin maaşı ile geçiniyor. Emeklilerin sayısı 1970'lere göre dört katı artmış durumda.
Zonguldak'ta gecekondu sorunu yok. Her yüz ailenin 67'si kendi evinde, 10'u lojmanda oturuyor. 1970'lerde ise her 100 aileden sadece 50'sinin evi vardı. Zonguldak'ta çok sayıda boş konut var. Bazı mahallelerde 10 konutun 3'ü boş. Her 100 ailenin 21'i bir motorlu araç (otomobil, motosiklet, kamyonet, kamyon, otobüs) sahibi.
Bu tabloya bakarak "Zonguldak ekonomisinde kömür işletmelerinin ağırlığı giderek azalmış, işletmeler kapatılsa da ekonomi etkilenmez" demeye imkan yok. Çalışanı ile emeklisi ile kömür işçisinin ekonominin dinamiğini oluşturduğu, hizmet sektörünün kömür işletmeciliğine dayandığı görülüyor.
Büyük değişim sadece toplam nüfusun ve çalışan nüfusun yapısında, aile ve insan yaşamında. Ekonomide gerileme var, ilerleme yok. Tarım yok. İmalat sanayii yok. Tarım ve imalat sanayiinin gelişmesi için niyet yok. Gayret yok. Zarar eden kömür işletmelerinin harcamaları Zonguldak ekonomisinin can damarı olmaya devam ediyor.



Kaynak: Engin Erkin, Dört Maden Kentinin Değişim Öyküsü