"Marko Paşa"dan 50 yıl sonra...

YİNE kitaplar toplatılıyor, yine kitaplar yargılanıyor.
Toplatılmak, yasaklanmak denince, akla ilk gelen "Marko Paşa"dır. Sabahattin Ali ve Aziz Nesin'in çıkardığı "Marko Paşa", 1946 ile 1950 arasında yayımlanan haftalık mizah gazetesidir.
Gün olmuş "Marko Paşa"yı basacak matbaa bulunamamış, gün olmuş dağıtılamamış, toplatılmış, yazarları hapse atılmış, dayanılması güç baskılara uğramıştır.
* * *
"MARKO Paşa"nın 16. sayısındaki açıklama sanırız her şeyi anlatır:
"Ne gün fırsat bulursa o gün çıkar, çıktığı gün saat 8 ile 9 arası satılır, 9'da toplamaya başlarlar.
Türkiye'deki demokrasinin ve basın hürriyetinin miyarı olan böyle bir acayip mizah gazetesidir."
* * *
MEHMET Saydur, acayip gazetenin gerçek hikayesini kitaplaştırdı. (Çınar Yayınları)
Hemen her sayısı toplatılan, "Marko Paşa" yedi isim, dokuz matbaa, yedi yayın yönetmeni değiştirdi.
Marko Paşa" kapatılınca "Malum Paşa" o da toplatılınca "Merhum Paşa" sırasıyla "Yedi Sekiz Paşa" ya da "Hür Marko Paşa"...
* * *
AMA o gün, 60 bin tiraj yapan "Marko Paşa" ne kadar isim değiştirirse değiştirsin, halk onun "Marko Paşa" olduğunu biliyordu. Gazetenin Sabahattin Ali ve Aziz Nesin'den sonra en önemli yazarı Rıfat Ilgaz'dı, karikatürlerini de Mim Uykusuz çizerdi. Bu üç yazar toplam 8 yıl, 2 ay, 15 gün hapse mahkum oldu ve cezaevinde yattılar.
"Marko Paşa" için en yaygın suçlama "Komünistlik"ti.
Bir milletvekili onlara "kökü dışarıda" deyince Aziz Nesin soruyordu:
"Neden bizim kökümüz dışarıda? Cebimizde firar pasaportları mı var? Biz bu millete uşaklarımızla, dalkavuklarımızla, metreslerimizle mi bağlıyız? Biz bu vatana apartımanlarımızın arsası kadar toprak parçasıyla mı bağlıyız?"
* * *
"MARKO Paşa" o kadar etkilidir ki, bir gün polis müdürü Ahmet Demir, Aziz Nesin'i Sansaryan Han'daki makamına getirtir, bağırır, çağırır, söver, küfreder ve tokat atar.
Birkaç sayı sonra "Marko Paşa"da bir ilan çıkar:
"İdaremiz için 1947 - 48 yılı ihtiyacı için 1800 kızılcık sopası cinsinden odun alınacaktır.
Taliplerin, muhtelif boy ve numarada kızılcık sopalarıyla hususi ve gizli talimatı görmek üzere başvurmaları...
Emniyet Müdürü
Ahmet Demir"
* * *
"MARKO Paşa" geleneğinin son gazetesi "Medet"tir.
Manşeti çok önemli bir konudur:
"Niçin soğan yetişmiyor?"
Zaten "Marko Paşa"nın bir sayısı da "Fevkalade hıyar sayısı" olarak çıkmış, gelecek sayının "muşmula" sayısı olacağı müjdelenmiş "Bugüne kadar gazetemizi, hep İçişleri ve Adalet bakanlığı toplattırdı, bakalım bu sefer de Tarım Bakanlığı toplatacak mı?" diye sorulmuştur.
* * *
MEHMET Saydur'un "Marko Paşa" araştırması yarım yüzyıldan beri, nereden nereye geldiğimizi ya da gelemediğimizin resmidir.