Rusya aldı başını gidiyor (mu?) - 1

     Rusya yanı başımızda bir dev. Onunla yeterince ilgilenmiyoruz. Oysa Rusya müthiş bir değişim içinde. Bu yazı dizisinde Rusya’ya bakacağız.
1998 yılında Rusya krizi çıktığında herkes çok kötümserdi. Rusya çok yönlü bir borçla krize yakalanmıştı. Ne borcu çevirebiliyor ne de döviz dengesini yerli yerine oturtabiliyordu. Tam bir dağınıklık içindeydi.
Krizin birçok nedeni vardı. Sosyalist sistemden çıkarken ortaya çıkan zafiyetler, Güneydoğu Asya ülkelerinde çıkan kriz ve hepsinden önemlisi, 1998 yılında ciddi ölçülerde düşen petrol fiyatları krizi oluşturdu. Bu hem bütçeyi, hem de döviz dengelerini olumsuz yönde etkiledi. Bilindiği gibi, Rusya doğal olarak kaynak ihracatında bir dünya devi. Petrolde de dünyada önemli paya sahip.

(mr.$)	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
İhracat	90.5	88.7	74.8	85.8	105.9	101.7	107.3
İthalat	67.4	71.3	57.4	39.6	44.9	56.7	60.9
Dış ticaret	23.1	17.3	17.4	46.2	61.0	55.0	46.2
Cari işlemler	11.6	3.3	-2.3	21.9	44.2	30.1	27.9

Bozulan dengeler
Rusya’da 1997 yılında artan ithalat ve düşen ihracat performansı cari işlemler fazlalığını iyiden iyiye törpülemiş, hatta ertesi yıl ortaya açık çıkmış. Ancak artan petrol fiyatlarıyla 1999 yılında dengeler hızla toparlanmış, ertesi yıl mükemmel bir hava yakalanmış.
Aşağıda da görüldüğü gibi, krizden sonra beş yıl içinde milli gelir adeta ikiye katlanmış. Bunda bir etmen yüksek büyüme hızı. Tabii reel olarak rublenin dolar karşısında değer kazanması da buna katkı sağlıyor.

	1999	2000	2001	2002	2003*
Nominal GSYİH (mr.$)	193	259	309	347	419
Dış ticaret (mr.$)	36	61	48	46	41
Reel büyüme	5.4	9	5	4.3	5.5
Enflasyon	36.5	20.2	18.6	15.1	13
Devalüasyon	30.4	4.4	6.9	5.4	0.4
Rezervler (mr.$)	8.5	24.2	30.4	44.1	65.0
Dış borç (mr.$)	155	143	130	119	109

(*) Tahmin

Aman petrol, canım petrol
Enflasyon hemen her yıl düşmüş. Krizden bu yana 20 milyar dolara yakın ihracat Rus ekonomisine sağlık kazandırmış. O güçle döviz rezervleri 8’e katlanmış ve dış borç 35 milyar dolar kadar azalmış. Bütün bunların ardında en önemli etmen tabii ki petrol. Petrol ve doğal gaz ihracatı milli gelirin yüzde 22’sini, ihracatın da yüzde 52’sini oluşturuyor. Petrolde her 1 dolarlık artış 1 milyar dolarlık bütçeye gelir sağlıyor.
Rusya’da 14 milyar dolar civarında bavul ticareti yapılıyor. Öte yandan, Rusya inanılmaz ölçekte yabancı sermaye çekiyor. Ancak ne yazık ki bunlar daha çok portföy yatırımları. 2000 - 2002 arası Rusya’dan 50 milyar dolar sermaye çıkmış. Bereket ki, Rusya cari işlemlerde döviz fazlası yaratıyor. Böylece kazanılan dövizle, çıkan döviz finanse ediliyor. Öte yandan, Rusya 4 milyar doları aşan doğrudan yabancı sermaye çekiyor ki, bu Türkiye’den çok daha yüksek.
Kısacası, Rusya petrolle zenginleşiyor. Ancak acaba Rusya başka bir değer üretemezse zamanla Arap ülkeleri gibi olur mu? Yahut petrol fiyatları düşerse ne olur? Ya da zaten düşük olan petrol rezervleri bir gün biterse Rusya ne hale gelir? Yarın bu konulara gireceğiz.