Necati Çetiner
Tüm Yazıları
4857 sayılı İş Kanunu’nda yapılan ve iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesine olanak tanıyan düzenlemelerden birisi de işçinin yeterliliği. Daha doğru bir deyimle verimliliği olgusudur. Ancak, işçinin yeterliliği göreceli bir kavramdır. İşverence, işçinin yeterliliği sebebiyle işten çıkarılabilmesini, benzer işçilere göre daha az verim veya daha az uyum ile çalışması olarak tanımlayabiliriz.
Ne var ki, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince en az 2 ay deneme süresi vardır ve işçinin verimli olup olmadığı veya çalıştığı işte yeterli olup olmadığı deneme süresi içinde görülebilecek bir durumdur.
Ayrıca iki aylık deneme süresi içinde görülmemiş veya tespit edilememiş bir yetersizlik, herhalde işçinin işgüvencesi kapsamına gireceği 6 aylık kıdemi (çalışması) süresince mutlaka ortaya çıkabilecek bir durumdur.
Bu nedenle, işverenlerin işçinin yeterliliği veya verimsizliği sebebiyle işten çıkarması her zaman olabilecek, kanıtlanabilecek bir durum değildir. Belki, işyerinden teknolojik değişimlerin yaşandığı hallerde işçinin yeni makinalar, yeni uygulamalar karşısında yetersizliğinden söz edilebilir.
İşçinin yeterliliğinden ve davranışlarından kaynaklanan geçerli sebebler, 4857 Sayılı Kanun’un 25’inci maddesinde belirtilenlerin dışında kalan ve işyerlerinde işin görülmesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen sebeblerdir. Madde gerekçesinde işçinin yeterliliğinden kaynaklanan sebeblere örnek olarak:
- Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma,
- Gösterdiği niteliklerden beklenenden daha düşük performansa sahip olma,
- İşe yoğunlaşmasının giderek azalması,
- İşe yatkın olmama; öğrenme ve kendini geliştirme yetersizliği,
- Sık sık hastalanma,
- Çalışamaz duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık,
- Uyum yetersizliği
- İşçinin emeklilik yaşına gelmiş olma halleri sayılmıştır.
Yukarıda sayılan hususlar örnek olarak verilmiştir. Yoksa, hizmet akdinin işveren tarafından işçinin yetersizliği nedeniyle feshedilmesi sadece bu durumlarla sınırlı değildir. Bu nedenle, ayrıca aşşağıdaki hususlarda işçinin yetersizliğinden kaynaklanan geçerli sebebler olarak sayılabilir;
a) İşçinin eğitim durumunun yapması gereken iş için yeterli olmaması,
b) İşçinin yeni bir durum için veya değişen teknolojik gelişmelere karşın, eğitime yanaşmaması veya eğitime katılmakla birlikte öğrenme ve kendinisini geliştirme konuşturma isteksiz olması ve yetersizliği,
c) İşçinin işverenin büyün çabalarına ve verilen eğitimlere rağmen benzer veya aynı işte çalışan diğer işçilere göre daha düşük verimde çalışması,
d) İşçinin bedensel veya zihinsel olarak yaptığı işe uygun olmaması veya yetersiz kalması,
e) İşçinin, tüm uyarı veya eğitimlere ve istemesine rağmen işine gerekli özeni göstermemesi,
f) İşçinin yaşının ilerlemiş olması hasebiyle görevini layıkıyla yerine getirmemesi.
Örneklerden de görüleceği üzere, işçinin yetersizliğinden/verimsizliğinden dolayı iş akdinin feshedilebilmesi için mutlaka yetersizliğinin işveren tarafından belgelenmesi gerekmektedir. Bunun için de, işçi işe alınırken yeterli bilginin yer aldığı iş başvuru formunun düzenlenmesi ve işyerindeki diğer işçileri için üretim ve satış gibi performansı gösteren belgelerin düzenli olarak hazırlanması ve saklanması şarttır.
Yetersizliği/verimsizliği tesbit edilen işçiler mutlaka hizmet içi eğitime alınmalı ve performanslarını arttırmaları istenmeli ve bunun için işverence gerekli şartlar oluşturulmalıdır. Yapılan ve yaptırılan tüm çabalara rağmen istenen yeterlilik göstermemesi halinde son çare olarak iş akdinin feshedilmesi yoluna gidilmelidir.
Yazılı başvuru yapın...
İşverenler, eğitim imkanı veya başka bir işe yönelik teklifinizi daima yazılı olarak yapın. Yazılı teklifi işçi kabul ettiği takdirde işyerinde yapabileceğiniz gibi kabul etmemesi halinde, bu durumu tanıklara imzalatacağınız bir belge ile tutanak altına alın. Ya da iadeli taahhütlü posta ile veya noter aracılığı ile iletin. Bu durumu önceden görerek, işçiler ile yapılacak hizmet akitlerine mutlaka işçinin tebligata elverişli bir adresini de kaydedin ve bu adreste olabilecek değişiklikleri size en kısa sürede yazılı olarak bildirilmesini de temin edin.
