Dünya gözü Bu sorunlardan biri çevre sorunu ile küresel ısınma ve iklim değişikliği sorunu. Küresel kapitalizmin beşiği sayılabilecek olan ABD'deki tüketim normlarının küresel boyutta hedef alındığını ve küresel ekonominin bu hedefe yöneldiğini varsaydığımız anda bunun, üzerinde yaşadığımız yerkürenin ve çevresindeki ortamın taşıma kapasitesini zorlayacağını ve belki de büyük felaketlere yol açacağını da hesaba katmak zorundayız. Küresel kapitalizmin dünyanın dört bir yanındaki milyarlarca insanı küresel üretim sürecinin içine çekerek ve piyasa ekonomisinin bir unsuru haline getirerek muazzam bir ekonomik atılıma olarak verdiği yadsınmaz bir gerçek. Ancak küresel kapitalizmin bizi, kendi mantığı içinde çözemeyeceği dev sorunlarla karşı karşıya getirdiği de bir gerçek. Küresel kapitalizmin yarattığı diğer büyük sorun ise ekonomik ve toplumsal eşitsizlikleri çarpıcı biçimde artırmış olması. Küresel boyutta iş yapıp dolar milyoneri hatta milyarderi olmayı başaran kişilerin sayısı ve yaygınlığı artıyor. Grafikte de görüldüğü gibi 2002 - 2007 döneminde en yüksek oranlı artış Çinli dolar milyonerlerinin sayısında olmuş ve bunların sayısı 628 bini bulmuş. ABD'de 2 milyon 193 bin, Batı Avrupa'da 818 bin, Japonya'da 374 bin, İngiltere'de 314 bin, Hindistan'da ise yalnızca 14 bin dolayında dolar milyoneri var. Sayıları ve varlıkları her yıl artan bu kişilerin mali varlıklarını nemalandırmak için geliştirilen küresel piyasalar bugün dünyada yaşanmakta olan çarpıcı fiyat hareketlerinin, 100 dolarlık petrolün, başını alıp giden tarım ürünü fiyatlarının da sorumlusu. 100 dolarlık petrolün yoksul Afrika'da, bu kıtaya sağlanan bütün kalkınma yardımlarının etkisini yok edecek bir etki yapacağı da başka bir gerçek.Dünyanın önde gelen spor olaylarından biri olan ve 30 yıldır aralıksız yapılmakta olan Paris Dakar rallisi güvenlik gerekçesiyle iptal edilmiş. Dünyanın dört bir yanından toplumsal patlama sinyalleri geliyor. Toplumsal patlama mı, küresel ısınma mı önce vuracak bizi? Dakar rallisinin iptali Piyasalar ilk günden türbülansa girdi, yıl zor geçecek Küresel piyasaları izleyenler yılın ilk iş günlerini önemser; ilk günlerde kendini hissettiren havanın yılın bütünü için bir sinyal olduğu düşünülür. Bu düşünceye itibar edenler için gerçekten de çarpıcı ve hayli ürkütücü bir başlangıç yaşandı piyasalarda. 2008'in türbülanslı bir yıl olacağı daha ilk günden belli oldu. 2008'de kemerler bağlı uçulacak İlk şok, yılın ilk iş gününde petrolün varilinin ilk kez 100 dolara varmasıyla yaşandı. Petrolün fiyatı 100 dolara zaten çok yaklaşmıştı ama 100 dolar eşiğinin daha yılın birinci gününde aşılması piyasaları tedirgin etmeye yetti. Hemen yeni hedefler kondu ve bu kez 150 dolarlık petrolden söz edilmeye başlandı. Petrolün fiyatı, reel fiyatlarla tarihsel rekora da çok yaklaşmış durumda.Petrol fiyatının tırmanışı, petrolü ikame edebilen biyoyakıt üretiminde de kullanılabilen tarım ürünlerinin fiyatlarında yeni sıçramalara neden oldu; buğday, mısır, soya fiyatları yeni rekorlara yaklaştı. Geçen yıl petrol fiyatındaki yükseliş % 57 olurken, buğday fiyatları % 77, soya fiyatları % 75 artmıştı. Petrol 100 dolar Geleneksel olarak siyasal kriz ve yüksek enflasyon tehdidinin arttığı dönemlerde tırmanan altın fiyatı da petrolden geri kalmak istemedi ve yeni bir rekora erişti. Spot piyasada altının ons fiyatı 870 dolara yaklaştı. Altın için de hemen 1000 dolarlık yeni bir fiyat eşiğinden söz edilmeye başlandı ve 2008'in ilk çeyreği sonunda bu eşiğe erişilebileceği ileri sürüldü. Bazı altın boğaları ise altının reel fiyatlarla rekora ulaşması için 2000 dolara kadar tırmanması gerektiğini hatırlattı.Petrol ve altın fiyatlarındaki tırmanış, ABD dolarının değer kaybıyla yakından ilgili aslında. Her iki madde de dolarla fiyatlandığı için doların değer kaybetmesi, petrolün ve altının reel değerini korumak amacıyla nominal fiyatı yükseltme girişimine zemin hazırlıyor. Spekülatörler de, piyasanın elverişli olması halinde, bu fırsatı kullanarak fiyatları yukarı çekebiliyor. Petrol karteli OPEC de bir arz bolluğu yaratmamaya özen göstererek fiyatların yüksek seyretmesine katkıda bulunuyor.Açık farkla dünyanın en büyük ekonomisine ve en büyük pazarına sahip olan ABD ekonomisinin bir daralma ya da resesyon yaşaması halinde, petrol ile bazı tarım ürünlerinin ve diğer temel maddelerin fiyatlarını yükselten dengelerin değişmesi kaçınılmaz görünüyor. Altın - dolar Yılın ilk günlerinde ABD'nin bir resesyona sürüklenmekte olduğunu gösteren haberler de birbirini izledi, imalat sanayi ve istihdam verileri ABD ekonomisinin çok zayıfladığını gösterdi. ABD'nin bir resesyona girmesi halinde çelişkili etkilerin ortaya çıkması olası. ABD Merkez Bankası'nın resesyonu atlatmak için faiz indirimlerini sürdürmesi doların yeni değer kayıplarına uğramasına neden olabilecek. ABD ekonomisindeki daralmanın küresel ekonomide bir yavaşlamaya yol açması halinde ise petrol ve diğer temel maddelerdeki fiyat sıçramaları yerini fiyat çöküşlerine bırakabilecek. Bu da petrol ve diğer temel üreticisi olan ve fiyat artışlarından yararlanan ülkelerin bayramını sona erdirecek. ABD resesyona girerse... Günümüzün piyasalaşmış dünyasında yalnızca para ve menkul kıymetlerde değil, küresel piyasalarda işlem gören hemen her türlü ürün üzerinde spot ve vadeli işlem yapılabildiği için fiyatlar, arz ve talepteki değişmenin ötesinde, beklentilerdeki değişmelere bağlı olarak büyük iniş çıkışlar gösterebiliyor. İşte bu nedenle 2008 yılında şaşırtıcı fiyat hareketleri yaşanabilir, inişler ve çıkışlar birbirini izleyebilir. Böyle bir yılda her türlü türbülansa hazır olmakta ve yol boyunca, ya da yıl boyunca kemerleri bağlı tutmakta yarar var. Spekülasyon etkisi Dünya petrol fiyatındaki tırmanışta, petrol arzının artan talebi karşılamakta zorlanmasının da etkisi var. Petrol tüketimindeki artışta ise Batı'nın zengin gelişmiş ülkelerinin payı giderek azalırken başta Çin ve Hindistan gibi ülkelerin payı artıyor. 2005 2015 döneminde petrole dayalı endüstrilerde yoğunlaşan petrol üreticisi Ortadoğu ülkelerindeki tüketim artışının da sürmesi bekleniyor.2007 yılındaki toplam tüketim rakamlarına bakıldığında ise ABD'nin 20,870 varil / günlük tüketimiyle 1. sırayı aldığını, Avrupa'nın 16,157 varille ve Çin'in 7,566 varille onu izlediğini görüyoruz. oulagay@milliyet.com.tr Petrolde de Çin damgası
