Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaan Aydos

Tüp bebek, büyük kısmı kadını ilgilendiren bir süreçtir. Muayene, rahim filmi çekilmesi, kan tahlilleri, ultrason incelemesi gibi ön tetkikler yapıldıktan sonra yaklaşık 2 ya da 3 haftalık bir hormon tedavisi gerekir. Bu sırada yumurtalardaki büyümeyi kontrol etmek için de aralıklı olarak vajinal ultrason muayeneleri yapılır. Belli bir büyüklüğe eriştikleri görülünce OPU yani yumurta toplama zamanı gelmiş demektir. Bu aşamada anestezi altında ve ameliyathane şartlarında yumurta toplama işlemine geçilir. Anlaşılacağı üzere tüp bebek oldukça zahmetli bir tedavi yöntemi. Titiz yapıldığı zaman her ne kadar ciddi bir komplikasyon görmesek de bazen hayatı tehdit edecek problemler de çıkabilir. Ekonomik boyutu da ayrı bir konu. Dolayısıyla, tüp bebek kararı için acele etmemeli, sabırla beklenirse bir süre sonra doğal yolla da gebelik olabilir.

Özellikle kadında yumurtlama zamanına denk getirilerek haftada 2-3 kez ilişkiye girilmesiyle çiftlerin yarısında ilk 6 ay içinde gebelik görülür. Takip eden 6 ayda ise geri

Sperm hareket bozukluklarının bir kısmı tedavi edilebilir. Ancak tedaviden fayda görebilmesi için öncelikle bu hücrelerin canlı olması gerekir. Oysa hareket etmeyen bir sperm hücresinin canlı mı yoksa ölü mü olduğunu ilk bakışta anlamak mümkün değildir. Şayet ölü ise, bunu ayırt etmeden bir tedaviye başlamak fayda vermeyeceği gibi boşuna zaman kaybına yol açacaktır. Benzer sorun tüp bebek için de geçerli. Hareket etmese de eğer canlı ise o sperm hücresi yumurtayı başarıyla dölleyebilir. Dolayısıyla, hareketli olmadığı için spermi ölü kabul ederek tüp bebekten vaz geçilmesi, sonuç alınabilecek bir olgunun da atlanması anlamına gelir.

Hareket etmeyen bir spermin canlı olup olmadığını göstermek için değişik testler tanımlanmıştır. Bu testlerde spermler özel boyalar ya da solüsyonlarla muamele edildikten sonra mikroskop altında incelenir. Belli kriterlere bakılarak da canlı-ölü hücrelerin oranları tespit edilir. Doğal yolla gebelik görülebilmesi için normalde spermlerin yaklaşık yarısından fazlası

Varikosel 9 yaşın altında çok nadir görülmekte olup daha çok ergenlikte ortaya çıkmaya başlar. 10-19 yaş arasında erkeklerin %15’inde varikosele rastlamaktayız. Varikosel tanısı klinik muayene ile konulur. Çok özel bazı durumlarda ise Doppler eşliğinde ultrason incelemesi gerekebilir. Muayene sırasında testislerin içinde yerleştiği skrotum kesesi üzerinde solucan gibi kıvrıntılı genişlemiş damarların seçilmesi, ileri derecede bir varikoselin varlığına işaret eder. Şayet ancak ıkınmakla görünür hale geliyorsa orta derecede, hiçbir şekilde gözle seçilmiyor ama elle bir dolgunluk hissediyorsak hafif derecede varikoselden bahsedilir. Bunların hepsi de klinik seviyede bir varikoselin bulunduğunun göstergesidir.

Varikosel tanısı konsa bile her erkekte kısırlık nedeni olmayabilir. Kimlerde kısırlığa yol açacağı erişkin erkekte daha kolay anlaşılır. Şayet sperm kalitesi bozulmuşsa bu olgular varikosel tedavisinden fayda görebilir. Oysa çocuklarda ya da ergenlik döneminde sperm tahlilinden her zaman faydalanamayız çünkü bu yaşlarda henüz

Bu biraz garip gelebilir, çünkü PKOS tanısını kadınlarda duymaya alıştık. Ama bilimsel araştırmalar, benzer tablonun erkeklerde de gelişebileceğini göstermekte. PKOS’un nedeni, başlıca testosteron olmak üzere erkeklik hormonu olarak bilinen androjenlerin normalden fazla yükselmesidir. Bunun altında genetik nedenler yatar. Ayrıca, insülin olarak bilinen hormona karşı vücudun direnci de artmıştır. İnsülin kan şekerinin normal kalmasına yarar, oysa PKOS hastalarında diyabete yatkınlık vardır. İşte bir kısım erkekte de bu nedenlere bağlı olarak aynen kadında olduğu gibi PKOS hastalığı gelişebilmekte. Gerçekten de ailesinde PKOS bulunan erkeklerde, benzer tabloya daha sık rastlandığı görülmekte. Bu da bozukluğun genetik nedenlerden kaynaklanmış olmasıyla ilişkilendirilir. Yapılan çalışmalar, yağ ve şeker metabolizmasıyla ilgili bazı genlerdeki yetersizliğin bu şekilde bir tabloya yol açtığını göstermekte. Aynı genetik bozukluğun ailenin diğer bireylerine taşınması, kadınlardakine benzer tablonun erkeklerde de ortaya çıkmasına sebep olmakta.

Erkekte gelişen PKOS hastalığının başlıca bulgusu 35

Her hareket eden canlı gibi spermlerin de kuyruklarını hareket ettirebilmeleri için enerjiye ihtiyacı bulunur. Spermin enerji kaynağı ise mitokondrisidir. Pili tükenen bir fenerin nasıl ki ışığı zayıflar, işte spermlerin de mitokondrileri çalışmazsa hareketleri yavaşlar. Üstelik mitokondrinin enerjisi sadece hareket için değil, yumurtayı delip içine girebilmesi için de gerekir. Çünkü spermin yumurtanın etrafındaki zarı delebilmesi için başını çevreleyen ve akrozom dediğimiz kesenin açılması gerekir. Bu da enerji gerektiren bir mekanizmadır ve yine mitokondriye ihtiyaç duyar.

Yapılan bilimsel çalışmalar, kısırlığın önemli bir nedeninin spermin mitokondri hastalıkları olduğunu göstermiştir. Birleşik Devletlerde Boston Üniversitesinden bir grup araştırıcı, mitokondride enerji üretiminden sorumlu yeni bir protein keşfettiler. NEURL4 adını verdikleri bu proteinin eksikliği durumunda ise sperm hareketinin bozulduğu gösterildi. İşte, kısırlık sebebiyle yapılan tetkiklerde neden spermin hareketi bozuk sorusunun bir yanıtı, bu NEURL4 proteinindeki eksiklik olabilir.

Mobil cihazların gece kullanılmaları üreme fonksiyonlarını değişik yollarla etkilemekte. Bir yandan hormonal dengeyi değiştirerek, diğer yandan da oksidatif stres ve DNA hasarlarıyla sperm kalitesini bozabilirler. Eşler arasındaki karşılıklı iletişimi kısıtlaması ve yarattığı ilişki problemleri de ayrı bir konu. Aynen televizyon gibi telefon ve bilgisayar ekranı da güçlü bir ışık kaynağıdır. Bunlardan 400-450 nanometre dalga boyunda ışın huzmeleri yayılır. Gözümüzde bulunan bazı reseptörler bu ışınlara daha fazla duyarlı olup, beyinden melatonin hormonunun salgılanmasını ayarlarlar. Melatonin günlük yaşantımızda son derece önemli bir hormondur. Hava karardıktan sonra artmaya başlar ve belli bir yüksekliğe eriştiğinde de artık yatma zamanının geldiğini haber verir. Bir bakıma melatonini, günün stresinin yarattığı travmaların onarılabilmesi için bizi dinlenmek üzere yatmaya zorlayan hormon olarak da görebiliriz. Gün ışığında ise düşük seviyede kaldığı için uyumadan çalışmalarımızı sürdürebiliyoruz. Melatonin eksikliğinin uyku bozukluklarına yol

Sağlıklı bir sperm üretimi olabilmesi için testis içindeki hücrelerin birbiri ile belli bir düzen içinde konumlanması gerekir. Böylelikle hücreler arasında haberleşme ağı da sürdürülmüş olur. Aynen arabanın anahtarının kilide girmesiyle motorun çalışmaya başlaması gibi. Anahtar kilide denk gelmezse, motor da çalışmayacaktır. İşte testiste de belli hücreler yine belli hücrelerle denk gelmezse, sperm üretimi de olamaz. Buna testis dokusunun yapısında bozulma diyoruz.

Birleşik Devletler ve Kanada’dan bir grup araştırıcı, testisteki bütün hücreleri toplayıp bunları özel bir yazıcıya yüklediler. Sonra da her bir hücreyi belli bir düzen içerisinde püskürterek, aynen normal testis dokusuna benzer bir yapı oluşturmayı başardılar. İlginç olanı, yaptıkları bu yeni testiste kök hücreler normal sperm üretimini de devam ettirmekteydi. Bu, laboratuvarda geliştirilen ilk gerçek testis dokusuydu.

Burada kullanılan teknoloji, yeni tanışmaya başladığımız biyo-printer yani yazıcılardır. Aslında 3-boyutlu yazıcılara artık

Testislerde sperm üretimini bozan çok sayıda neden tanımlanmıştır. Bunlar arasında geçirilmiş iltihaplar, testislerin zamanında yerine inmemesi ya da kordonu çevresinde dolanarak beslenmesinin bozulması gibi kolay tanı konulan durumların yanı sıra hormon yetersizliği veya genetik bozukluklar gibi daha detaylı incelemelerle ortaya çıkarılabilecek bilinen hastalıklar sayılabilir. Sperm üretimi bozulan testislerin sıklıkla şekli de bozulur. Muayene edildiklerinde normalde düzgün yüzeyli ve belli bir kıvamda ele gelmelidir. Oysa bazen dokusundaki hasara bağlı olarak üzerinde sert nodüller gelişebilir, küçülerek düzensiz bir yapı gösterebilir. Hatta ultrason yapıldığında iç yapısında da anormallikler dikkat çeker. Özellikle önceden biyopsi gibi cerrahi bir müdahale de geçirilmişse, benzer bulgulara daha sık rastlamaktayız. Böyle durumların ayırıcı tanısında öncelikle kanser gibi kötü huylu bir tümörün bulunup bulunmadığı aydınlatılmalıdır.

Hemen belirtelim; testis tümörü çok sık karşılaştığımız bir durum