‘Karanlık madde’ için rekor kırıldı

Tüm kütle ve enerjinin yüzde 26.8’ini oluşturmasına rağmen “karanlık madde” hakkında çok az şey biliniyor. İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nden (CERN) bilim insanları, karanlık madde de dahil olmak üzere dünyanın sırlarını ortaya çıkarmak için benzeri görülmemiş bir enerji seviyesinde protonları birbirine çarpıştırdı. (Proton: atom çekirdeğinde bulunan artı yüklü parçacık). Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın (LHC) kapasitesi karanlık maddenin gizemini çözebilmek için yükseltilirken, proton ışınları 13.6 tera elektron voltta (TeV: enerji birimi) çarpıştırılarak bir rekor kırıldı.

EN BÜYÜK ÇARPIŞMA

Bilim insanları, yerin 91 metre altındaki parçacık çarpıştırıcısında açığa çıkan gücü açıklamak için “1 tera elektron voltun 1 trilyon elektron volta” eşit olduğunu söyledi. Yani, protonlar saniyede 1 milyar tera elektron volt gücünde çarpıştı. Uzmanlar bu deneyle, 10 yıl önce buldukları Higgs Bozonu’nu ve diğer kuvvetlerle nasıl etkileşime girdiğini inceleyerek karanlık maddenin gizemini araştıracaklarını söyledi. CERN’de ilk 2012’de 8 TeV’de çarpışma başarılmıştı. 2015’te ise protonları 13 TeV’ta çarpıştırarak ilk rekor kırıldı. Yeni rekor 13.6 tera elektron volt gücündeki çarpışma.

Dr. Nellist, Higgs bozonu bulunduğunda da CERN'deydi.

"Genel Müdürün yeni parçacığı keşfettiğimizi açıklayacağı tarihi ana tanık olmak istiyordum. Konferans salonunda yer bulabilmek için koridorda uyudum. Bu keşif, bir sonraki büyük buluşumuz için bize çalışma şevki veriyor" diyor.

2012'deki buluş tüm dünyada büyük yankı uyandırmıştı.

Dr. Nellist, "Higgs bozonu gerçekten özel bir parçacık. Çünkü, diğer temel parçacıkların kütle kazanmasıyla ilişkisi var. Parçacıklar Higgs alanına girdiğinde kütle kazanıyor ve Higgs bozonuyla deneylerimizde Higgs alanının varlığını kanıtlayabiliyoruz" diye konuşuyor.

Higgs alanı bir enerji alanı. Elektron ve kuark gibi diğer temel parçacıklara kütle kazandırıyor.

Hıggs bozonu "Tanrı parçacığı" adıyla da biliniyor. Çünkü kütle kazanma süreci, mevcut evrenin oluşmasını sağlayan Büyük Patlama'ya (Big Bang) benzetiliyor.

KARANLIK MADDENİN GİZEMİ

CERN'deki bilim insanları tüm bu verilerin karanlık maddenin gizeminin açığa çıkarılmasına yardımcı olmasını umuyor.

Dr. Nellist, "Karanlık madde, evrenimizdeki maddenin yüzde 80-85'ini oluşturuyor. Karanlık madde denmesinin sebebi ışıkla etkileşiminin olmaması. Bu yüzden onu göremiyoruz. Daha da ilginci, ne olduğunu da bilmememiz" diyor.

Şimdiye kadar bilim insanları karanlık maddeye ilişkin sadece dolaylı kanıtları gözlemleyebildi. Karanlık madde parçacıkları doğrudan tespit edilemedi.

Bu parçacığın ne olduğuna ilişkin farklı teoriler var.

Bilim insanları arasında en fazla rağbet gören teorilerden biri bunun WIMP ya da Zayıf Etkileşimli Büyük Kütleli Parçacık olduğu yönünde.

Dr. Nellist "Bu hâlâ büyük bir gizem. Bunun deneylerde yaratılıp yaratılamayacağını görmeye çalışıyoruz" diye konuşuyor.