ABD'nin saldırısı başarılı oldu mu? Fordo nükleer tesisinde son durum
23.06.2025 - 07:01 | Son Güncellenme:
DIŞ HABERLER SERVİSİ
İsrail'in 13 Haziran'da İran'a yönelik ilk saldırılarından bu yana tartışma konusu olan Fordo nükleer tesisindeki son durumla ilgili yeni ipuçları uydu görüntüleri ve açıklamalarda.
Milliyet.com.tr/ ABD, saldırılarda ilk kez her biri 13 bin 600 kilogram ağırlığında olan 'sığınak delici bomba' olarak da bilinen 14 adet 'Massive Ordnance Penetrator' (MOP) bombasını, her biri 2.1 milyar dolarlık 7 adet B-2 hayalet bombardıman uçağından İran'ın nükleer tesislerine bıraktı. Bu bombalar, özellikle yer altındaki korunaklı yapıları imha etmek üzere tasarlanmış sığınak delici mühimmatlar olarak biliniyor.
'YOK EDİLİŞ YERİNDE BİR TANIM'
ABD Başkanı Donald Trump, Pazar gecesi İran'ın nükleer tesislerine yönelik saldırıların ardından bu tesislerin durumu hakkında yaptığı açıklamaları yineledi ve ülkedeki "tüm nükleer sahalarda devasa hasar meydana geldiğini" iddia etti.
"Yok ediliş tam yerinde bir tanım! Gösterilen beyaz yapı kayanın içine derinlemesine gömülü, çatısı bile yer seviyesinin çok altında ve tamamen alevden korunmuş durumda. En büyük hasar yerin oldukça derinlerinde gerçekleşti. Tam isabet!!!"
PENTAGON'DAN FARKLI AÇIKLAMALAR
ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, Pazar günü yaptığı açıklamada şunları söyledi:
"Tüm hassas güdümlü füzelerimiz hedeflediğimiz yerlere isabet etti. Fordo'daki yeteneklerin yok edildiğine inanıyoruz."
Ancak ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Dan Caine daha temkinliydi: "Hasarın boyutunu söylemek için çok erken."
UYDU GÖRÜNTÜLERİ NE SÖYLÜYOR?
Maxar Technologies tarafından paylaşılan uydu görüntülerinde, yer altı tesisin üzerindeki sırt boyunca birkaç büyük çukur görülüyor.
Toprak ve enkazla kapatılmış girişler ve gri-mavi kül tabakası da dikkat çekiyor.
ZAYIF NOKTALAR MI HEDEF ALINDI?
ABD merkezli Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü Başkanı David Albright'a göre, bombaların düştüğü noktalar, yer altı salonlara açılan havalandırma şaftlarının çok yakınına denk geliyor. Bu bölgelerin hedef alınması, içerideki sistemlere ciddi zarar verme amacı taşıyor olabilir.
Eski ABD Savunma Bakan Yardımcısı Mick Mulroy da her bir bombanın 4 ton TNT taşıdığını belirtti.
Ortadoğu merkezli jeopolitik analist Michael Horowitz ise şöyle dedi:
"Saldırının başarılı olup olmadığını söylemek çok zor. Ancak ABD'nin özellikle Fordo'daki zayıf noktaları, taşlarla kapatılmış havalandırma şaftlarını hedef aldığı görülüyor. Bu da başarı şansını artırma çabası olabilir."
DENETÇİLER GİREMİYOR
13 Haziran'da başlayan İsrail saldırılarından bu yana uluslararası denetçilerin İran'daki zenginleştirme tesislerine erişimi yok. Dolayısıyla Fordo'da silah sınıfı materyal üretiminin başlayıp başlamadığı veya son günlerde üretilen uranyumun başka bir yere taşınıp taşınmadığı tespit edilemiyor.
'HASARIN BOYUTUNU BİLEMEYİZ'
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi de dikkatli olunması gerektiğini vurgulayarak şöyle konuştu:
"Etkilerin olduğuna dair açık işaretler var. fakat yer altındaki hasarın boyutu hakkında bir değerlendirme yapamayız. Bu önemli olabilir, ciddi olabilir. Ama ne biz ne de başka biri şu an hasarın ne kadar büyük olduğunu söyleyemez."
ÖNCESİNDEKİ UYDU GÖRÜNTÜLERİ
Maxar teknoloji şirketine göre göre 19-20 Haziran tarihlerinde Fordow’a giden tünel yolunda 16 kargo kamyonu vardı. Saldırılardan bir gün sonra bu kamyonlar yaklaşık 1 kilometre uzağa çekilmişti.
İran medyası, saldırı öncesinde tesislerden önemli ekipmanların taşındığını yazdı. Ancak bu ekipmanlar arasında santrifüjlerin olup olmadığı henüz bilinmiyor. İran'ın elinde hâlâ binlerce yedek santrifüj bulunduğu da hatırlatılıyor.
FORDO NÜKLEER TESİSİ NEDEN ÖNEMLİ?
Fordo, İran'ın en korunaklı nükleer tesislerinden biri. Yüzlerce metre derinliğinde bir dağın içine inşa edilen tesis, betonla güçlendirilmiş. Çoğu konvansiyonel füzenin erişemeyeceği kadar derin ve güvenli bir yapıya sahip.
Saldırıdan önce tesiste herhangi bir hasar bulunmuyordu. İsrail'in bu tesise nüfuz edebileceği de belirsizdi.
BM verilerine göre, İran'daki yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokunun büyük çoğunluğu bu tesiste üretilmişti. İran nükleer programının tamamen barışçıl olduğunu savunuyor.
'TAMAMEN RESTORE EDİLEBİLİR'
Fordo nükleer tesisine yakın Kum kentinin İranlı milletvekili Manan Reisi, Pazar sabahının erken saatlerinde yaptığı açıklamada saldırının "oldukça yüzeysel" olduğunu ve tesiste ciddi bir hasar oluşmadığını ileri sürdü.
Reisi, Fars haber ajansına göre "Kesin bilgilere dayanarak rahatlıkla söyleyebilirim ki, Amerika Birleşik Devletleri’nin yalancı başkanının iddialarının aksine, Fordow nükleer tesisi ciddi şekilde zarar görmemiştir. Etkilenen alanların çoğu yer üstündeydi ve tamamen restore edilebilir" dedi.
TRUMP: FORDO ARTIK YOK
ABD'nin Başkanı Donald Trump ise İran'a düzenlenen saldırının ardından ulusa seslenişte Fordo'nun artık olmadığını söyleyerken, "İran'ın kilit nükleer zenginleştirme tesisleri tamamen yok edildi" demişti.
SONUÇ: BAŞARI MI, BELİRSİZLİK Mİ?
Çoğu uzman gibi Chatham House'tan Neil Quilliam da açık kaynaklı görüntülerle yapılan değerlendirmelere "çok az güven duyulabileceğini" belirtti.
Wall Street'in haberine göre saldırının Fordo'yu devre dışı bırakıp bırakmadığı netleşmeden, İran'ın nükleer yakıt üretme kapasitesine son verildiği söylenemez.
