Düzeltme İşareti (^) Nedir, Görevleri Nelerdir? Düzeltme İşaretinin Kullanım Alanları Ve Cümle İçerisinde Örnekler

Düzeltme işareti yabancı sözcükleri Türkçe sözcüklerle karıştırmamak adına kullanılan bir işarettir. Bir diğer adı da şapka işaretidir. 

 Düzeltme İşareti (^) Nedir?

 Şapka olarak da bilinen düzeltme işaret (^) yabancı sözcükleri Türkçe sözcüklerden ayırmak amacıyla kullanılmaktadır. Ayrıca farklı görevler taşıyan bir işarettir. Örneğin "hala" sözcüğünü "hâlâ" sözcüğünden yazı dilinde ayırmak için düzeltme işaretinin kullanılması gerekmektedir. Çünkü bu sözcüklerden birisi "henüz" anlamı taşırken diğeri akrabalık sözcüğüdür.

 Düzeltme kullanılmadığı taktirde bu sözcükleri birbirinden ayırmak imkansızdır. Düzeltme kullanılması gereken sözcükler Türkçe sözcükler değildir. Bu sebeple zaten ince okunmakta ve yazılmaktadır. Düzeltme işareti Arapça sözcüklerde kendini göstermektedir. 

 Düzeltme İşaretinin (^) Görevleri Nelerdir? 

 Düzeltme işareti Türkçede farklı görevler için kullanılmaktadır:

1. İnceltme görevinde tercih edilen bir işarettir. Bu görev daha çok "g, k, l" ünsüzleri için kullanılmaktadır. Bu ünsüzlerin boğazdan ya da daha ince okunmasını gerektiren kelimeler vardır. Bu kelimeleri kalın olanlardan ayırmak için düzeltme işareti tercih edilmektedir.

 Bu noktada "g, k, l" seslerinde ince okumayı kendinden sonra gelen ünlünün üstüne eklenmesi yoluyla gerçekleştirir. İnce okuma Arapça ya da Avrupai dillerden dilimize geçen sözcüklerde tercih edilmektedir. Ayrıca yansımadan türemiş sözcüklerde de inceltme yapmak amacıyla inceltme görevi devreye girmektedir. 

1. Uzatma görevi de bu işaretin görevlerinden birisidir. Türk dilinde uzun ünlülerin bir kelime bulunmamaktadır. Uzun ünlülerin bulunduğu kelimeler dilimize Arapçadan geçmiştir. Ancak bu sözcüklerin dilimizde okunuşu düzeltme işaretiyle yapılmaktadır. Düzeltme işareti farklı yollarla uzatma yapmaktadır:

 - Aynı harflerle yazılan başka kelimelerle karıştırmamak adına uzun ünlü kullanılmamaktadır. Uzun ünlüyle yazılan ve uzun ünlü olmadan yazılan sözcükler birbirinden çok farklı anlamlar taşımaktadır. Uzun ünlü kullanılmazsa anlam karışıklığı ortaya çıkabilir. 

 - Nispet "i" olarak bilinen bir ünlü vardır. Bu ünlü Arapçada sıfat yapan harftir. Bu harfi belirtmek amacıyla uzatma işareti tercih edilmektedir. Uzatma işareti kullanmak nispet ünsüzünün belirtme hal eki ya da iyelik ekiyle karışmasını önlemektedir. 

 - Arapça ve Farsçada yokluk ve olumsuzluk bildiren bir “bî” eki vardır. Bu ek uzatma işaretiyle yazılmak zorundadır. Bu ekin kullanıldığı yerlerde uzatma işareti görev yapmaktadır.

 Düzeltme İşaretinin Kullanım Alanları ve Cümle İçerisinde Örnekler

1. Düzeltme işareti inceltme göreviyle kullanılmaktadır. Bu işaret kullanılmadığı taktirde kelimeler okuma diline doğru aktarılmaz. 

 - Havuzun kenarındaki tezgâh bir yıldız gibi parlıyordu. 

 - Doğa sükût ile bize gülümsedi. 

 - Babam dün iflâs etti.

 - Bugün plâj oldukça kalabalık görünüyordu. ( Batı dillerinden alıntı kelimeler)

 - Yine lâpa lâpa kar yağdı. (Yansımadan türeyen ikilemler) 

1. Türkçede uzun ünlü olmadığı için bazı alıntı sözcüklerde düzeltme işareti uzatma göreviyle kullanılmaktadır. 

 - Aşk yârin dudağında bir katre alevdir. (sevgili)

 - Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur. (uçurum)

 - Âlem bana darılmış. (dünya)

 - Alem gökyüzünde dalgalanıyordu. (bayrak) 

 Yukarıdaki uzatma işaretleri aynı harflerle yazılan sözcüklerin karışmaması adına kullanılmaktadır. 

 - Konu adlî makamlarca değerlendirilecek. 

 - Bu ulvî görev size bahşedildi. 

 Yukarıdaki düzeltme işareti nispi i yani sıfat yapan sesi belirtme hal eki ve iyelik ekinden ayırmak amacıyla kullanılmıştır. 

 - Bîçare adamın elinde hiçbir şey kalmamıştı. 

 - Bu konuda bîtaraf davranmayı tercih ediyorum. 

 Yukarıdaki düzeltme işareti ise olumsuzluk eki olan "bi" ekinin kullanımında tercih edilmektedir.