EkonomiAmerikalı Kombassan
Amerikalı Kombassan
17.01.1999 - 00:00 | Son Güncellenme:
Amerikalı Kombassan
TÜRKİYE kökenli İslami sermaye, son birkaç yıldır artan biçimde yöneldiği ABD piyasasındaki yeni hedefini "Türkiye'den ithalata dayalı perakendecilik" olarak belirliyor. Merkezi Konya'da bulunan Kombassan şirketinin, ABD'deki kadın giyim zinciri "Hit or Miss"i satın alması da, bu yönde atılmış bir adım sayılıyor. Kombassan'ın, alt sınıf Amerikalılar'ın alışveriş ettiği ve ülkenin en "hesaplı" mağazalarından biri olarak bilinen "Hit or Miss"den sonra, benzer bazı giyim zincirlerini de alarak, "ABD'nin ucuzcu konfeksiyon devi" olma amacı taşıdığı belirtiliyor.
"Hit or Miss" zinciri, daha ziyade ABD'nin doğu kıyısında, Boston, Washington, New York gibi kentler ve çevresinde yoğunlaşan toplam 246 satış mağazasına sahip. Florida, Illinois, California ve Texas gibi ülkenin diğer bölgelerindeki büyük eyaletlerde de dükkanları olan zincir, çoğunlukla Afrika kökenli Amerikalılar ile yeni göçmenlerin alışveriş ettiği, fiyatları piyasa ortalamasının çok altında kalan, mallarının kalitesi ise "üçüncü sınıf" sayılan bir konfeksiyoncu olarak tanınıyor.
"Hit or Miss" mağazalarının bir özelliği de, üretimlerini yurtdışında yapan çok sayıdaki küçük ölçekli Amerikan hazırgiyim atelyesi için bir "satış kapısı" sağlaması. Bu mağazalarda satılan konfeksiyon ürünlerinin büyük çoğunluğu Pakistan, Endonezya ve Çin'de üretiliyor.
"Hit or Miss" zincirinin sözcüsü Mike Rudman, Kombassan ile 29 Ocak'ta nihai şeklini alması beklenen satış anlaşması çerçevesinde, kendi zincirlerinin "Türk sermayesine ait çok daha büyük bir operasyonun parçası" olacağını bildirdi.
Kombassan'ın, "Hit or Miss" benzeri ucuz giyimde uzmanlaşmış diğer Amerikan mağaza zincirleri ile de ilgilendiğini belirten bir kaynak ise, "Kalite ve fiyat bakımından bugüne dek Amerikan piyasasında rekabet şansı düşük kalan Türk tekstiline yeni bir kapı açılmak isteniyor" yorumunda bulundu. Türkiye'ye yılda 40 milyon dolara yakın bir tekstil ihracat kapısı açabileceği belirtilen "Hit or Miss" operasyonunun, ABD hükümetinin "tekstil kotalarını" artırma eğiliminden de yararlanması bekleniyor.
Kombassan'ın "Hit or Miss" zincirine ne kadar para ödediği açıklanmadı. Ancak mağaza zincirinin 1997 mali yılı profili, olası rakamlar konusunda bir fikir veriyor.
25 Ocak 1997'de sona eren bir önceki mali yılda, "Hit or Miss" zincirinin toplam satışları 6 milyar 690 milyon dolar olarak açıklandı. Bu dönemde, Chadwick adlı bir diğer konfeksiyon mağazasının hisselerini de toplam 126 milyon dolara devreden "Hit or Miss"in net karı, 363 milyon 123 bin dolar diye belirlendi.
Kombassan'ın patronu Haşim Bayram'ı iş görüşmeleri için gittiği Bosna'da bularak konuştuk. Bayram yurtdışındaki gurbetçilerin maddi katılımlarıyla kurulan Kombassan'ın bu zinciri yine ortaklarıyla aldığını söyledi. Ve bu satın almanın kredi kullanılmadan yapıldığını belirtti.Bayram sorularımızı şöyle yanıtladı:
Sebebi çok basit; ABD büyük bir pazar. Türk tekstil ürünlerinin ihracatı için önemli bir yatırım alanı. Dünyadaki global kriz, yerel şartlarında uygunluğu dolayısıyla Türkiye'de tekstil sektörüne büyük darbeler vurdu. Kombassan'ın ABD'de özellikle hazır giyim satan büyük bir mağaza zincirini satın alması, bu darbenin açacağı yaraya önemli ölçüde merhem olacaktır diye düşündük.
Bu mağaza zincirinin ağırlıklı olarak Afrika kökenli Amerikalı kadınların tercih ettiği bir zincir olduğu bildiriliyor. Yapıda bir değişiklik yapacak mısınız?
Elbette. Yapıda bir değişiklik yapmadan başarılı olmak mümkün değil. Her market zincirinin kendine göre bir müşteri potansiyeli ve profili var. Biz bu market zincirini alırsak, müşteri potansiyelini artırmak ve müşteri profilini zenginleştirmek mümkün müdür diye araştırdık ve mümkün olacağını gördük. Hit or Miss, Kombassan'a geçtikten bir süre sonra ev tekstiline de yönelerek, daha profesyonelce bir yapı oluşturarak çalıştıracak.
Türkiye'de şirketlerin genelde maddi olarak zorda olduğu şu dönemde kaynağı nereden buldunuz?
Kombassan'ı yakından tanıyanlar böyle bir alışveriş için ekstra kaynak arayışına girmeyeceğini iyi bilirler. Kombassan'ın bütün yatırımlarında olduğu gibi, bu yatırımı da tamamen kendi özkaynaklarıyla olmuştur. Türkiye'de şirketlerin genelde maddi olarak zorda olduğu doğrudur. Ancak onları zor durumda bırakan ana etken, kendi öz kaynakları yerine, devletin kaynaklarını kullanmalarıdır.
Almanya - Türkiye arasında kurduğunuz mali köprüyü Almanya - ABD arasında kurmayı düşünüyor musunuz?
Kombassan'ın Avrupa ülkelerinde çalışan gurbetçilerimizin birikimlerini Türkiye'de yatırıma dönüştürerek, 40 bine yakın ortak sayısıyla gerçek anlamda halka açılmış bir şirket olduğu malum. Eğer ABD'de de fabrikalar kuracak mısınız diye soruyorsanız, neden olmasın, imkanları araştırılır, ortaklarımız açısından, Türkiye açısından rantabl olacaksa yapılabilir. Ama bizim önceliğimiz Türkiye'dir.
İnanan kesimin yastık altında, özellikle Almanya'da çok parası var dediniz. Bu parayı sisteme kazandırmak için şimdiye kadarkinin dışında ek bir çalışmanız var mı?
Bu sorunun ilk cümlesi yüzde 50 oranında doğru. Ben hiçbir zaman inanan kesimin parasından söz etmiyorum, inanan - inanmayan bütün gurbetçilerimizin alın terlerinden oluşan birikimlerinin akılcı, sağlam, dürüst ve ahlaki bir sistem oluşturarak Anadolu'da yatırıma dönüştürülmelidir diyorum. İnsanlarımızı inanan - inanmayan diye ayırmıyorum ve o türden iddiaların tümünü reddediyorum. Avrupa'daki işçilerimizin bu gurbet birikimini Türkiye'de sisteme kazandırmak, yatırıma dönüştürmek Kombassan'ın varlık sebebidir zaten. Kombassan'ın bu niyet ve gayretini artık bütün çevreler kabul ediyor, teslim ediyor. Asıl yapılması gereken Kombassan'ın sistematiğinin önünü tıkayan bürokratik engelleri ortadan kaldıracak ve gerekli kontrol mekanizmalarını da oluşturacak mevzuat değişiklikleridir. Bu sağlanır ve Kombassan'ın sistematiği devletin yönlendirici gözetiminde yaygınlaştırılırsa Türkiye Avrupa'nın en güçlü ülkesi haline gelir.
Haşim Bayram 10 yıl kimya öğretmeni, daha sonra dersane sahibi ve sonunda işadamı. İş dünyasına atılırken bir öğrencisinin ailesinin kendisine yastık altında sakladığı parayı teslim etmesiyle bu tarz paraları kullanarak iş yapma projesini geliştirdi. Ve bu konuda Konya'nın ileri gelenlerinin kapısını çaldı. İstediğini alamadı. Ama yılmadı ve 1989'da Almanya'da yaşayan gurbetçilere sistemini anlattı. Genelde muhafazakar kesimden gurbetçilerin paralarını yüksek faizle topladı. Gerçi adı 'kar payıydı' ama Alman bankalarının yüzde 6 faiz verdiği dönemde o yüzde 30 faiz dağıtıyordu. Ortaklarına da kanuni geçerliliği olmayan senetler dağıtıyordu. Sistem İslami kesimdeki çalışma şekli olan güvene dayalı yürüyordu.
Kağıttan tekstile uçaktan gıdaya pek çok sektöre girdi. 28 Şubat sürecinde Bayram'ın kurduğu Kombassan Holding'in adı Genelkurmay'ın 'irticayı destekleyen sermaye gruplarının' arasında anıldı. Kombassan'ın bu dönemde başı oldukça sık derde girdi. 9 Mayıs 1997'de Mehmet Uzun adlı bir kurye Kombassan'a Almanya'dan gönderilen 1 milyon 700 bin mark ve 22 bilezik ile Esenboğa havaalanında yakalandı. Artık Kombassan'ın parasının kaynağı ve kayıt içinde olup olmadığı tartışılmaya başlanmıştı.
SPK Kombassan'ı yakın takibe aldı. 31 Aralık 1996 tarihli bilançoya göre Kombassan 25 bin ortağından senetle 30 trilyon toplamıştı. SPK Kombassan'ı senetle para toplamama konusunda uyardı. Ancak 10 Ocak 31 mayıs 1997 tarihleri arasında 14 trilyon daha toplandığı tespit edildi. 1997 yılında toplanan paralara el konuldu. Paranın hak sahiplerine dağıtılacağı duyuruldu.
Bu arada şirketin 1995 hesaplarının bağımsız denetimden geçmediği, SSK'ya borçlu olduğu kamuoyuna duyuruluyordu. SPK Kombassan'ı kaydi sisteme aldırmak için yoğun uğraş verdi. Bunda kısmende olsa başarılı oldu.
Ancak Kombassan İslami kesimden aldığı destekle ve kendisine para yatıranların şirketin karışıklık sürecinde paralarını çekmemesiyle ayakta kaldı. Bu arada özelleştirmeden satın aldığı Petlas'ta Hava Kuvvetleri'nin ihalelerinde yeniden yer almaya, bu ihaleleri kazanmaya başladılar.
Konya'da 2 kağıt fabrikası
Konya'da matbaa ve baskı tesisleri
Tekirdağ'da karton fabrikası
İstanbul'da defter fabrikası
İstanbul'da Koneka entegre kağıt sanayi
Konya'da Acar Hidrolik makina
Konya'da Rehber Makina Sanayi
Konya'da Özyatağanlı Tarım Makinaları
Mersin'de Çelkonsan Makina Sanayi
İstanbul'da Kanuni Motor Aksamı
Konya'da Komyapı İnşaat Malzemeleri
Konya'da Meram mermer sanayi
Muğla'da Makas mermer sanayi
Konya'da Kombassan Orman Ürünleri
Konya'da Kompen PVC Fabrikası
Konya'da Kombassan Hazır Beton
Konya'da Afra Alışveriş Merkezi
Konya'da Kombassan Market
Alanya'da Komal Marketing
Konya'da Kongaz Sanayi
Konya'da Komderi
Karaman'da Komteks
Beşiktaş'ta Esra Film
Konya'da Diyar-ı Mevlana Taşımacılık
İstanbul'da Özelsan Ayakkabı
Karaman'da Ülfet Büskivi
Kazakistan'da Turkuaz
Kazakistan'da Taldıkorgan AŞ
Almanya'da Astec Audi Video Computer
İstanbul'da Artı 1 Reklamcılık
İstanbul'da Alfa Air
Bosna'da süt fabrikası
Kırşehir'de Petlas
"Hit or Miss" zinciri, daha ziyade ABD'nin doğu kıyısında, Boston, Washington, New York gibi kentler ve çevresinde yoğunlaşan toplam 246 satış mağazasına sahip. Florida, Illinois, California ve Texas gibi ülkenin diğer bölgelerindeki büyük eyaletlerde de dükkanları olan zincir, çoğunlukla Afrika kökenli Amerikalılar ile yeni göçmenlerin alışveriş ettiği, fiyatları piyasa ortalamasının çok altında kalan, mallarının kalitesi ise "üçüncü sınıf" sayılan bir konfeksiyoncu olarak tanınıyor.
"Hit or Miss" mağazalarının bir özelliği de, üretimlerini yurtdışında yapan çok sayıdaki küçük ölçekli Amerikan hazırgiyim atelyesi için bir "satış kapısı" sağlaması. Bu mağazalarda satılan konfeksiyon ürünlerinin büyük çoğunluğu Pakistan, Endonezya ve Çin'de üretiliyor.
"Hit or Miss" zincirinin sözcüsü Mike Rudman, Kombassan ile 29 Ocak'ta nihai şeklini alması beklenen satış anlaşması çerçevesinde, kendi zincirlerinin "Türk sermayesine ait çok daha büyük bir operasyonun parçası" olacağını bildirdi.
Kombassan'ın, "Hit or Miss" benzeri ucuz giyimde uzmanlaşmış diğer Amerikan mağaza zincirleri ile de ilgilendiğini belirten bir kaynak ise, "Kalite ve fiyat bakımından bugüne dek Amerikan piyasasında rekabet şansı düşük kalan Türk tekstiline yeni bir kapı açılmak isteniyor" yorumunda bulundu. Türkiye'ye yılda 40 milyon dolara yakın bir tekstil ihracat kapısı açabileceği belirtilen "Hit or Miss" operasyonunun, ABD hükümetinin "tekstil kotalarını" artırma eğiliminden de yararlanması bekleniyor.
Kombassan'ın "Hit or Miss" zincirine ne kadar para ödediği açıklanmadı. Ancak mağaza zincirinin 1997 mali yılı profili, olası rakamlar konusunda bir fikir veriyor.
25 Ocak 1997'de sona eren bir önceki mali yılda, "Hit or Miss" zincirinin toplam satışları 6 milyar 690 milyon dolar olarak açıklandı. Bu dönemde, Chadwick adlı bir diğer konfeksiyon mağazasının hisselerini de toplam 126 milyon dolara devreden "Hit or Miss"in net karı, 363 milyon 123 bin dolar diye belirlendi.
Kombassan'ın patronu Haşim Bayram'ı iş görüşmeleri için gittiği Bosna'da bularak konuştuk. Bayram yurtdışındaki gurbetçilerin maddi katılımlarıyla kurulan Kombassan'ın bu zinciri yine ortaklarıyla aldığını söyledi. Ve bu satın almanın kredi kullanılmadan yapıldığını belirtti.Bayram sorularımızı şöyle yanıtladı:
Sebebi çok basit; ABD büyük bir pazar. Türk tekstil ürünlerinin ihracatı için önemli bir yatırım alanı. Dünyadaki global kriz, yerel şartlarında uygunluğu dolayısıyla Türkiye'de tekstil sektörüne büyük darbeler vurdu. Kombassan'ın ABD'de özellikle hazır giyim satan büyük bir mağaza zincirini satın alması, bu darbenin açacağı yaraya önemli ölçüde merhem olacaktır diye düşündük.
Bu mağaza zincirinin ağırlıklı olarak Afrika kökenli Amerikalı kadınların tercih ettiği bir zincir olduğu bildiriliyor. Yapıda bir değişiklik yapacak mısınız?
Elbette. Yapıda bir değişiklik yapmadan başarılı olmak mümkün değil. Her market zincirinin kendine göre bir müşteri potansiyeli ve profili var. Biz bu market zincirini alırsak, müşteri potansiyelini artırmak ve müşteri profilini zenginleştirmek mümkün müdür diye araştırdık ve mümkün olacağını gördük. Hit or Miss, Kombassan'a geçtikten bir süre sonra ev tekstiline de yönelerek, daha profesyonelce bir yapı oluşturarak çalıştıracak.
Türkiye'de şirketlerin genelde maddi olarak zorda olduğu şu dönemde kaynağı nereden buldunuz?
Kombassan'ı yakından tanıyanlar böyle bir alışveriş için ekstra kaynak arayışına girmeyeceğini iyi bilirler. Kombassan'ın bütün yatırımlarında olduğu gibi, bu yatırımı da tamamen kendi özkaynaklarıyla olmuştur. Türkiye'de şirketlerin genelde maddi olarak zorda olduğu doğrudur. Ancak onları zor durumda bırakan ana etken, kendi öz kaynakları yerine, devletin kaynaklarını kullanmalarıdır.
Almanya - Türkiye arasında kurduğunuz mali köprüyü Almanya - ABD arasında kurmayı düşünüyor musunuz?
Kombassan'ın Avrupa ülkelerinde çalışan gurbetçilerimizin birikimlerini Türkiye'de yatırıma dönüştürerek, 40 bine yakın ortak sayısıyla gerçek anlamda halka açılmış bir şirket olduğu malum. Eğer ABD'de de fabrikalar kuracak mısınız diye soruyorsanız, neden olmasın, imkanları araştırılır, ortaklarımız açısından, Türkiye açısından rantabl olacaksa yapılabilir. Ama bizim önceliğimiz Türkiye'dir.
İnanan kesimin yastık altında, özellikle Almanya'da çok parası var dediniz. Bu parayı sisteme kazandırmak için şimdiye kadarkinin dışında ek bir çalışmanız var mı?
Bu sorunun ilk cümlesi yüzde 50 oranında doğru. Ben hiçbir zaman inanan kesimin parasından söz etmiyorum, inanan - inanmayan bütün gurbetçilerimizin alın terlerinden oluşan birikimlerinin akılcı, sağlam, dürüst ve ahlaki bir sistem oluşturarak Anadolu'da yatırıma dönüştürülmelidir diyorum. İnsanlarımızı inanan - inanmayan diye ayırmıyorum ve o türden iddiaların tümünü reddediyorum. Avrupa'daki işçilerimizin bu gurbet birikimini Türkiye'de sisteme kazandırmak, yatırıma dönüştürmek Kombassan'ın varlık sebebidir zaten. Kombassan'ın bu niyet ve gayretini artık bütün çevreler kabul ediyor, teslim ediyor. Asıl yapılması gereken Kombassan'ın sistematiğinin önünü tıkayan bürokratik engelleri ortadan kaldıracak ve gerekli kontrol mekanizmalarını da oluşturacak mevzuat değişiklikleridir. Bu sağlanır ve Kombassan'ın sistematiği devletin yönlendirici gözetiminde yaygınlaştırılırsa Türkiye Avrupa'nın en güçlü ülkesi haline gelir.
Haşim Bayram 10 yıl kimya öğretmeni, daha sonra dersane sahibi ve sonunda işadamı. İş dünyasına atılırken bir öğrencisinin ailesinin kendisine yastık altında sakladığı parayı teslim etmesiyle bu tarz paraları kullanarak iş yapma projesini geliştirdi. Ve bu konuda Konya'nın ileri gelenlerinin kapısını çaldı. İstediğini alamadı. Ama yılmadı ve 1989'da Almanya'da yaşayan gurbetçilere sistemini anlattı. Genelde muhafazakar kesimden gurbetçilerin paralarını yüksek faizle topladı. Gerçi adı 'kar payıydı' ama Alman bankalarının yüzde 6 faiz verdiği dönemde o yüzde 30 faiz dağıtıyordu. Ortaklarına da kanuni geçerliliği olmayan senetler dağıtıyordu. Sistem İslami kesimdeki çalışma şekli olan güvene dayalı yürüyordu.
Kağıttan tekstile uçaktan gıdaya pek çok sektöre girdi. 28 Şubat sürecinde Bayram'ın kurduğu Kombassan Holding'in adı Genelkurmay'ın 'irticayı destekleyen sermaye gruplarının' arasında anıldı. Kombassan'ın bu dönemde başı oldukça sık derde girdi. 9 Mayıs 1997'de Mehmet Uzun adlı bir kurye Kombassan'a Almanya'dan gönderilen 1 milyon 700 bin mark ve 22 bilezik ile Esenboğa havaalanında yakalandı. Artık Kombassan'ın parasının kaynağı ve kayıt içinde olup olmadığı tartışılmaya başlanmıştı.
SPK Kombassan'ı yakın takibe aldı. 31 Aralık 1996 tarihli bilançoya göre Kombassan 25 bin ortağından senetle 30 trilyon toplamıştı. SPK Kombassan'ı senetle para toplamama konusunda uyardı. Ancak 10 Ocak 31 mayıs 1997 tarihleri arasında 14 trilyon daha toplandığı tespit edildi. 1997 yılında toplanan paralara el konuldu. Paranın hak sahiplerine dağıtılacağı duyuruldu.
Bu arada şirketin 1995 hesaplarının bağımsız denetimden geçmediği, SSK'ya borçlu olduğu kamuoyuna duyuruluyordu. SPK Kombassan'ı kaydi sisteme aldırmak için yoğun uğraş verdi. Bunda kısmende olsa başarılı oldu.
Ancak Kombassan İslami kesimden aldığı destekle ve kendisine para yatıranların şirketin karışıklık sürecinde paralarını çekmemesiyle ayakta kaldı. Bu arada özelleştirmeden satın aldığı Petlas'ta Hava Kuvvetleri'nin ihalelerinde yeniden yer almaya, bu ihaleleri kazanmaya başladılar.
Konya'da 2 kağıt fabrikası
Konya'da matbaa ve baskı tesisleri
Tekirdağ'da karton fabrikası
İstanbul'da defter fabrikası
İstanbul'da Koneka entegre kağıt sanayi
Konya'da Acar Hidrolik makina
Konya'da Rehber Makina Sanayi
Konya'da Özyatağanlı Tarım Makinaları
Mersin'de Çelkonsan Makina Sanayi
İstanbul'da Kanuni Motor Aksamı
Konya'da Komyapı İnşaat Malzemeleri
Konya'da Meram mermer sanayi
Muğla'da Makas mermer sanayi
Konya'da Kombassan Orman Ürünleri
Konya'da Kompen PVC Fabrikası
Konya'da Kombassan Hazır Beton
Konya'da Afra Alışveriş Merkezi
Konya'da Kombassan Market
Alanya'da Komal Marketing
Konya'da Kongaz Sanayi
Konya'da Komderi
Karaman'da Komteks
Beşiktaş'ta Esra Film
Konya'da Diyar-ı Mevlana Taşımacılık
İstanbul'da Özelsan Ayakkabı
Karaman'da Ülfet Büskivi
Kazakistan'da Turkuaz
Kazakistan'da Taldıkorgan AŞ
Almanya'da Astec Audi Video Computer
İstanbul'da Artı 1 Reklamcılık
İstanbul'da Alfa Air
Bosna'da süt fabrikası
Kırşehir'de Petlas
