Yerli mercimek yersiz pahalı!

Duygu Erdoğan - Geçen sezon kuraklığın vurduğu mercimek üretiminde, yeni ekim sezonunda da yine sıkıntılar yaşanıyor. Hem kuraklık, hem de destekleri yetersiz bulan üreticinin tercihiyle kırmızı ve yeşil mercimek ekiminde azalmalar bekleniyor. Bu sorunlar tüketiciye de yansımaya başladı. Türkiye geneli yaygın markalarda daha önce aynı markalı ürünün nisan ayında markette fiyatı 17 lira civarında iken şimdi ise yerli kırmızı mercimek kilosu 25 liraya dayandı. Aynı tarihte 17.90 lira olan yerli yeşil mercimek ise 20 liraya satılıyor. Aynı ürünlerin ithal olanlarında ise fiyat 12-15 lira seviyesinde bulunuyor.

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, mercimek fiyatlarında kuraklığın önemli bir etken olduğunu değerlendirirken, ancak diğer yandan tüketicinin ‘yerli ürün’ tüketme bilincinin firmalar tarafından kullanılabildiğini ifade ediyor. Yıldırım, “Özellikle belli bir gelir grubundaki tüketici artık seçimini yerli üründen yana kullanıyor. Ancak son zamanlarda firmaların bu alışkanlıktan faydalandığını, yerli ürünlerde fiyat artışında bunun da etkisi olduğunu görüyoruz” diye konuştu.

Üretim korunuyordu

Baklagil tüketimi dünyada önemli bir artış eğiliminde. Türkiye’de nohut ve kuru fasulye ile birlikte en çok üretimi yapılan baklagillerden biri de mercimek. 2.5 milyon dekar alana yakın bir alanda yeşil ve kırmızı mercimek üretiliyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından bu yıl açıklanan ikinci ‘bitkisel üretim tahmini’ne göre tahıl ve baklagillerde öngörülen üretim azalışı dikkat çekiyor. Buna göre, baklagiller arasında kırmızı mercimek üretiminin yüzde 30 azalarak 230 bin tona düşeceği, yeşil mercimek üretiminin ise yüzde 17.4 azalarak 35 bin tona gerileyeceği öngörüldü. Kırmızı mercimek üretimi uzun yıllardır oturduğu 300 bin tonun üzerindeki yıllık üretimden ilk defa 200 bin ton seviyesine düşecek. Yeşil mercimekte ise son üç yıldır 40 bin tonun üzerine çıkan üretim, 35 bin tona gerileyecek.

Kırmızı mercimek üretimi ağırlıklı olarak Güneydoğu Anadolu, yeşil mercimek üretimi ise ağırlıkla İç Anadolu Bölgesi’nde yapılıyor. Kuraklığın etkili olduğu ve yer yer etkilerinin devam ettiği pek çok şehir ise bu bölgelerde bulunuyor. Türkiye’de kişi başına yıllık tüketim kırmızı mercimekte 4.5-5 kg arasında, yeşil mercimekte ise yarım kilonun üzerinde.

Yıllık yüzde 50 artış

Türkiye toplam mercimek ithalatı 2020 yılında 535 bin 700 ton olarak kayıtlara geçmiş. En fazla ithalatın yapıldığı ülkeler sırasıyla 416 bin 746 ton ile Kanada’dan, 53 bin 103 ton ile Kazakistan’dan, 8 bin 481 bin ton ile Suriye’den gerçekleşmiş.

Toprak Mahsulleri Ofisi günlük piyasa bülteninde yer alan sektör ve borsa fiyatlarına göre mevcutta kırmızı iç mercimek ton fiyatı 13 bin lira seviyesinde bulunuyor. Ürünün geçen yıl aynı dönemde fiyatının 8 bin 700 lira olduğu görülüyor. Şu anda ton fiyatı 12 bin 500 lira olan yeşil mercimek ise geçen yıl aynı tarihte 5 bin lira olarak işlem görmüş. Uluslararası piyasada tonu bin doların üzerine çıkan Kanada mercimeği ise geçen yıl aynı dönemde 606 dolardan satılmış.

Gümrük vergisi sıfırlanmıştı

Ticaret Bakanlığı, dünya genelinde görülen yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle hububat ve bakliyat fiyatlarında yaşanan artışın önüne geçilebilmesi, iç piyasa fiyatlarının makul seviyelerde tutulabilmesi ve spekülatif fiyat hareketlerine meydan verilmemesi amacıyla buğday, arpa, mısır, çavdar, yulaf ile kırmızı mercimek, yeşil mercimek ve nohut için uygulanan gümrük vergisi oranlarını 1 Ocak 2022’ye kadar yüzde 0 olarak belirledi.

Makarnaya bir zam daha

Makarna fiyatındaki hızlı yükselişi Milliyet ağustos ayı sonunda duyurmuştu. Markette yaygın markalı makarnaların ağustos sonu itibarıyla bir paket fiyatı 4.25 ila 4.5 lira seviyesine çıktı. Bu fiyat en son, nisan ayında 3.20-3.45 lira seviyesinde bulunuyordu. Ekimden itibaren ise yaygın markalı makarnaların bir paketinin fiyatı 4.75 liraya çıktı. Fiyat artışının dünya çapında yaşanan makarnalık buğday fiyatlarındaki yükselişten kaynaklandığı belirtiliyor.