‘Eski Mısır’daki köle düzeni gibi’

Konya’nın Akşehir ilçesinden Isparta’nın Gelendost ilçesine elma toplamaya giden biri çocuk 17 mevsimlik işçinin hayatını kaybettiği, aralarında çocukların da bulunduğu 28’inin de yaralandığı katliam gibi kaza sıcaklığını korurken, Milliyet, Gelendost’taki elma bahçelerinde işçilerle konuştu.
Sabah saat 07.00’de işbaşı yaptıklarını söyleyen işçiler, bir saat mola vererek günde 9 saat boyunca aralıksız olarak çalışıyor. Bir işçinin günlük yevmiye bedeli ise 50 TL. Bu yevmiye bedelinin tamamı, eğer işçiler bahçe sahibi tarafından bizzat bulunmuşsa kendilerine veriliyor. Ancak işçiler, ‘dayıbaşı’ denilen aracılar tarafından bulunup getirilmişse bu paranın 15-20 TL’sini dayıbaşına vermek zorunda kalıyor. İşçiler, 9 saatlik çalışmalarının karşılığında 30-35 TL gibi bir ücret alıyor. Böylece işçilerin 1 saatlik çalışmalarının karşılığında 3.33 TL gibi bir ücret alıyor. Bahçelerde çalışan işçilere çalışmaları karşılığında herhangi bir sigorta ya da sağlık güvencesi de yapılmıyor.
‘Tasarruf yapmak’ için
İlçede yetişen bu elmaları toplayan işçiler, çoğu zaman topladıkları elmalar kadar değer görmüyor. İşçiler, toplandıktan sonra kasalara özenle yerleştirilerek nakledilen elmalar kadar iyi koşullarda taşınmıyor. Dayıbaşılar, işçileri, mazottan tasarruf yapmak’ için minibüs ve midibüslere tıka basa doldurarak bahçelere götürüyor. İşçiler, balık istifi şekilde 70 ila 100 kilometre uzaklıktaki bahçelere taşınıyor. İşçilerin topladığı elmanın kilogramı ise üretici tarafından, ‘tüccar’ denilen alıcılara 0.90 kuruş ila 1 TL arasında değişen ücretlerle satılıyor. Bu elmalar tüketicilerin önüne ise satıldıkları yerlere göre 3 ila 10 TL arasında değişen fiyatlarla geliyor. Türkiye’nin önemli elma üretim bölgelerinden biri olan Gelendost’da yıllık ortalama 700 bin ton elma üretiliyor. 5 bin nüfuslu ilçede 24 adet büyük soğuk hava deposu bulunuyor.
Mevsimlik tarım işçileri, hem aldıkları ücretin azlığından hem de bölgede yaygın olan dayıbaşılık sisteminden yakınıyor. İşçilerin tamamı dayıbaşılık sistemine karşı olduklarını, ancak “ekmek parası” için ses çıkaramadıklarını söylüyor. İşçilerden 47 yaşındaki Kenan Aygün, “Dayıbaşılık insanların bu çağda sömürülmesidir. Eski Mısır’daki kölelik düzeni gibi. Bu şartlar altında çalışmak istemiyoruz. Aç kalmamak için bu paralar veriliyor. Eğer vermezseniz sizi araçtan indiriyorlar” diye konuştu.

‘Belki bir gün bizim için gelirsiniz’

4 çocuk annesi Zeyni Peksak, “Ekmek parası derdi bizimkisi. Gelmezsek aç kalırız” derken, aynı bahçede çalışan eşi Mehmet Peksak da, “Çalışmak zorundayız, çocuklar evde ne yer sonra tahtaları kemirir” dedi. İşçiler, meydana gelen kazanın, bölgede yaşanan ilk kaza olmadığını söylüyor. Kazada hayatını kaybedenlerin kendilerini derinden etkilediklerini ifade eden işçiler, “Belki bir gün biz de aynı kaderi paylaşırız. Kim bilir, belki bir gün bizim için de gelirsin buraya. Bu şartlar düzeltilmeli” diyerek içinde bulundukları duruma isyan ediyor. Gelendost’ta elma bahçesi bulunan İshak Bıçaklı ise, “İşçilerin en iyi şekilde çalışmasını biz de istiyoruz. Ama genel şartlar bizi de çok zorluyor. Ama ben bahçeme hiçbir zaman dayıbaşı aracılığıyla işçi bulmadım. Onları kendim buldum ve hakettiklerinin başkası tarafından sömürülmesine izin vermedim. Dayıbaşılar simsar gibidir” dedi.