Çalınan kültürle vuslat

Adeta bir açık hava müzesini andıran bir ülke Türkiye... Bununla beraber tarihi eser kaçakçılığından en çok zarar görenlerden biri. 1950’li yıllardan itibaren hız kazanan tarihi eser kaçakçılığı, 1973, 1983 ve 1987 yıllarında çıkartılan kültür varlıklarını koruma kanunlarıyla engellenmeye çalışıldı.
1980 yılından itibaren ise eski eser kaçakçılığıyla sistemli bir mücadeleye girişildi. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün çalışmaları sonucunda o tarihten bu yana birçok tarihi eser geri alındı. Şimdilerde hem topraklarına dönüşü sağlanan hem de geri alma amacıyla çalışmaların sürdürüldüğü eserler bir kitapta toplandı: "Yitik Miras’ın Dönüş Öyküsü".
Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan, Yapı Kredi Sanat Yayıncılık tarafından yayımlanan kitap, yurt dışına kaçırılan tarihi eserler ile ilgili en kapsamlı çalışma. Kitabın amacı öncelikle, eserler konusunda kamuoyunu aydınlatmak, toplumsal bir bilincin oluşmasını sağlamak.
Türkiye’de bulunmuş ve yasadışı yollarla yurt dışına kaçılırmış eserlerin, dava açılarak, anlaşma yoluyla ya da müze ve ören yerlerinden çalındığının bilimsel raporlarla belgelenmesi sonucunda iadesi sağlanıyor.
Kapsamlı bir çalışma sonucunda bugüne kadar 14 bin 692 eser Türkiye’ye geri döndü. Kitapta ise, 215 fotoğrafla Türkiye’ye dönüşü sağlanan ve iade çalışmaları sürdürülen eserler ayrıntılı olarak tanıtılıyor.
Türkiye’ye iadesi sağlanan en önemli eserler arasında başta Boğazköy tabletleri geliyor. Boğazköy’de çıkarılan ve dünya kültür mirasında önemli bir yere sahip olan Hitit çivi yazılı tabletler UNESCO tarafından da 2001 yılında "Dünya Belleği" kaydına alındı. Sikke uzmanları tarafından "yüzyılın definesi" olarak adlandırılan Elmalı Sikkeleri’nin bir parçası olan bin 679 adet gümüş sikke, uzun süren hukuki mücadeleler sonucunda Türkiye’ye iadesi sağlanan önemli eserlerden bir diğeri.
1965 - 1966 yıllarında Amerika’ya götürülen ve J. Klejman tarafından Metropolitan Müzesi’ne satılan Lidya - Pers Dönemi’nin değerli gömü hazinelerinden Lidya Hazinesi de dava yoluyla geri alınan eserlerden. Bunların yanı sıra, bronz Dionysos heykeli, Divriği Ulucamii’ne ait ahşap panel, Zeugma ören yerinden kaçırılan mozaik, Herakles Lahti iadesi sağlanan eserlerden bazıları.
Dava ve görüşmeler yoluyla iadesi istenen eserlerin en önemlilerinden biri ise Troya Hazinesi. 1873 yılında Çanakkale Hisarlık Tepesi’nde kazılar yapan H. Schliemann’ın bulduktan sonra yurt dışına kaçırdığı ve halen Rusya’da Pushkin Müzesi’nde sergilenen Troya Hazinesi ile Almanya’da çeşitli müzelerde bulunan Troya eserleri geri alınmaya çalışılıyor. Helenistik Çağ’ın baş eserlerinden biri olarak nitelendirilen Bergama Zeus Sunağı, Eski Hıristiyanlık Dönemi’ne ait en önemli belge niteliği taşıyan Corydalla eserleri ve Boğazköy Sfenksi de iadesi talep edilen eserlerden birkaçı.

Proje Danışmanı: M. Aykut Özet
T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü - YKK Sanat Yayıncılık
215 s.
Fiyatı: 45.000.000 TL.