Bankadan para transferi yapan herkesi ilgilendiriyor! Ödemelerde ‘diğer’ seçeneğine vergi şoku

Eğer bir para hesabınıza göndericiden ‘diğer’ seçeneği ile ulaştıysa kira geliri olmasa bile gelir vergisi cezası ile karşı karşıya kalınabiliyor. Yapay zeka para transferlerinde ‘diğer’ seçeneğini ‘kira geliri olabilir’ şeklinde yorumlayabiliyor. Hesaba gelen para ‘diğer’ veya ‘kira geliri’ şeklinde yazıldıysa aylar sonra hatta yıllar sonra da vergi cezası ile karşılaşılabileceği belirtiliyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın vergi takibinde kullandığı yapay zeka sistemi ‘diğer’ açıklamasıyla gönderilen parayı ‘kira geliri’ olarak algılayıp kişiyi riskli gruba sokabilir. Çok sayıda kişiye bu şekilde e-tebligatlar gönderildiği ortaya çıktı. Peki kira geliri elde etmeyen kişiler bu tip durumla karşılaştıklarında ne yapmalı? Vergi kaçırdığı ortaya çıkan mülk sahiplerine ne tür cezalar veriliyor? Burada kiracılar için de bir risk var mı?

‘BEYAN VEREN 2 MİLYON 700 BİNDEN FAZLA MÜKELLEF VAR’

Konuyla ilgili tüm merak edilenleri milliyet.com.tr’ye değerlendiren Gayrimenkul Uzmanı Mustafa Hakan Özelmacıklı şu ifadeleri kullandı: “Kira ödemelerinde bir süredir incelemeler yapılıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın geçtiğimiz yıllarda da kira gelir beyanına ilişkin önemli uyarıları olmuştu.

Aslında gayrimenkul kiralarından gelir elde eden önemli bir sayı var. Buna gayrimenkul sermaye iradı diyoruz ve mükellef sayısı her geçen gün artıyor. Şu an için gayrimenkul kira gelirlerinden beyan veren mükellef sayısının 2 milyon 700 bin seviyesini geçtiğini görüyoruz. Bu istenen rakam değil. Türkiye’de yaklaşık 7 milyon kiracının olduğu değerlendiriliyor. Kira gelir beyanında bulunmayan çok sayıda kişi var.

KİRA GELİRİ ELDE EDEN NASIL TESPİT EDİLİYOR?

Devletin de bu tür tespitlere geniş anlamda imkanı var. Birincisi tabi kişilerin tapulu olan yerde oturup oturmadıkları, adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verileri üzerinden takip edilebiliyor. Aynı zamanda oradaki elektrik, su abonelikleri, telefon bağlantıları gibi çok sayıda veri setine bakılabiliyor. Kira ile alakalı bu tür takipler devlet açısından söz konusu olabiliyor.

‘TAHSİLATLAR NE OLURSA OLSUN BANKADAN YAPILMALI’

Kiraların doğru beyan edilmesine ilişkin çok sayıda ek düzenleme de yakın zamanda getirildi. Örneğin 2024 yılı Ekim ayında Gelir Vergisi Genel Tebliği ile tahsilat ve ödemelerle ilgili kapsam genişletildi. Bu noktada artık kira tutarı ne olursa olsun yapılacak tahsilatlar bankadan yapılmalı. Posta idaresinden yapılmalı ve bu şekilde kira tahsilat ve ödemelerinin belgelendirilmesi zorunluluğu getirilmişti.

ÖDEMEYİ BANKADAN YAPMAYANLARA CEZA

Belgelendirmeyle ilgili zorunluluklara uymayanlara ek cezalar söz konusu oldu. Ceza oranları belirlendi ve işleme konu tutarın yüzde 5’i kadar özel usulsüzlük cezası kesiliyor. Eğer kiracı bunu kendi bildirirse onlara ceza uygunlanmıyor.

Örneğin elden ödenen 20 bin TL kira bedeli olsun, 5 bin TL asgari ceza tutarı çıkıyor. Bu kiracı ve kiraya verene ayrı ayrı uygulanıyor. Kiranın bir kısmını bankadan bir kısmını elden ödenmişse elden ödenen kısmın yüzde 10’u kadar ceza kesiliyor ancak alt sınır 5 bin TL olarak uygulanıyor.

BEYAN DÖNEMİ BAŞLADI: VERGİ ÖDEMELERİ GEREKİYOR

Ödemede kira yazıp yazmamasına bakılmaksızın zaten şu anda bir beyan dönemi içerisindeyiz. Mal sahiplerinin gelirleri gidip beyan etmeleri gerekiyor. Dijital vergi dairesine girip hazır beyan sistemi üzerinden vergilerini ödemeleri gerekiyor.

‘DİĞER’ SEÇENEĞİ İLE ÖDEME YAPAN KİRACI İÇİN CEZA SÖZ KONUSU MU?

Kiracılar da ödemeleri bankadan yapıyorsa ekstra bir yükümlülüğü yok. İlla ‘kira ödemesi’ seçeneğini işaretlemeleri yönünde bir yükümlülük söz konusu değil.

KİRA VERGİSİNDE ÖRNEK HESAP!

Kira geliri beyanı zamanında verilmediği zaman hem kira bedelinin yüzde 5’ine kadar usulsüzlük cezası uygulanıyor hem de istisna dediğimiz tutardan faydalanılamıyor. Örnek vermek gerekirse aylık 10 bin TL kira geliri olan bir mükellefin yıllık geliri 120 bin TL olsun. Bu kişi 33 bin TL’lik istisnadan faydalanmış olsa götürü gider yönteminde 13.050-TL vergi ödeme durumu olacakken, istisnadan faydalanmadığı zaman 18.500-TL vergi ödemek durumunda kalır.

ELDEN ÖDEME YAPAN NE KADAR CEZA ÖDER?

Bir başka örnekte ise 20 bin TL’lik kiranın elden ödenmesi durumunda 5.000 TL asgari ceza tutarı kiracı ve kiraya verene ayrı ayrı uygulanır. Kira bedelinin bir kısmı banka aracılığıyla bir kısmı elden ödenmişse, elden ödenen kısmın %10’u kadar ceza kesilir ancak alt sınır olan 5.000 TL uygulanır.

KİRA GELİRİ OLMAYAN ANCAK TEBLİGAT GELENLER NE YAPMALI?

Kira geliri olmayan ya da özel bir nedenle artık kira geliri alamayanlar açısından hazır beyan sisteminde ( https://intvrg.gib.gov.tr/hazirbeyan/ ) bir dilekçe menüsü var. Eğer gerçekten kira getirisi elde etmiyorsa kişi ‘istisna dilekçesi vermek istiyorum’ menüsü aracılığı ile hazır beyan sistemi üzerinden dilekçe verebilir. İstisna altında kira getirisi elde edenler, ‘kira geliri elde edemedim’ diyenler, gayrimenkulünü sattıysa, satan kişiler, ‘gayrimenkulde kendim oturuyorum’ diyenler, ‘benim kardeşlerim, üst soyum, alt soyum’ oturuyor diyerek dilekçe verebilirler. Eğer elde ettikleri bir kira geliri yoksa bu dilekçelerle düzeltmeler yapabilirler.

Kira ödemesi yazıldığında yapay zeka dışında zaten bir beyan olmuş oluyor. Hazır beyan sisteminde şöyle bir özellik var: Yatan bedelde kira yazıldıysa sanki bu kira bedeliymiş gibi mükelleflere hazır beyan sistemi gösteriyor. Bu gerçekten bir kira getirisi değilse kişiler hazır beyan sistemi üzerinden dilekçe vererek bu durumlarını özel olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirmeliler.”