Karayolu denilince herkes otobüsle seyahat etmiyor. 2004 yılında karayolunda seyahat eden 678 milyon yolcunun yüzde 70'i otomobille seyahat etti. Otomobil sayısı artıkça otomobille seyahat edenlerin sayısı da artıyor. 2000 yılından bu yana karayollarında otomobille seyahat edenlerin sayısı yüzde 6 dolayında artarken otobüsle seyahat edenlerin sayısı yüzde 11 azaldı.Karayolunun yolcu taşımacılığındaki payı ABD'de yüzde 82, AB ülkelerinde yüzde 84 oranında.Türkiye'de 1000 km2'ye düşen karayolu uzunluğu 490 km iken, AB ortalaması 1.500 km. Türkiye'de on bin nüfusa düşen karayolu uzunluğu 60 km iken AB ortalaması 120 km.Türkiye'de 100 km'yi aşan şehirlerarası ticari insan taşıma hizmetlerinde (parayla taşınan) 100 yolcunun 83'ünü otobüsler, 17'sini uçaklar taşıyor. 1950 yılında yüz yolcunun 49'u karayoluyla, 42'si demiryoluyla, 8'i denizyolu ve 1'den azı havayoluyla seyahat ederdi. Şimdilerde karayolunun payı yüzde 90 dolayında. Demiryolu'nun payı yüzde 3'ün altına düştü. Havayolunun payının yüzde 5'in üzerine çıktığı söyleniyor. Denizyoluyla seyahat eden yok. Ulaştırma Bakanlığı'nın derlediği bilgilere göre, 634 belgeli otobüs firması var. Bunların işlettiği 9.520 otobüsün koltuk kapasitesi 400 bin dolayında.İşlettikleri otobüs sayısına göre önde gelen 5 büyük otobüs firması Metro, Kamil Koç, Pamukkale, Ulusoy ve Varan. Otobüs işletmelerinin ortalama otobüs sayıları 350. Bu otobüslerin ortalama 90'ı işletmelerin öz malı. Kalanı kayıtlı otobüs. Sektörde doğrudan 350 bin kişi çalışıyor. 7.7 milyar dolarlık yatırıma karşılık, yıllık ciro 3 milyar dolar dolayında.Bir otobüsün fiyatı ortalama 250 bin euro dolayında. Büyük firmalar otobüsü 2-4 yıl kullandıktan sonra, daha küçük işletmecilere satıyor.Uçak rekabeti 750 km'nin üzerindeki hatlarda çalışan müşterilerin azalmasına yol açtı. 2004 yılında 1 otobüs yolcusunun ortalama yol uzunluğu 390 km dolayında. Yollarda 9.500 otobüs var Otobüs işletmecileri sadece uçak şirketleriyle değil kendi aralarında da rekabet içinde. Kendi aralarındaki rekabet yapıcı olmaktan çok yıkıcı. Birbirlerinin kuyusunu kazıyorlar. Taban fiyatı, plaka tahdidi gibi ekonomi dışı öneriler ortada dolanıyor.En eski otobüs işletmelerinden Kamil Koç otobüs işletmesinin tepe yöneticisi Sena Kaleli, uçak şirketlerinin promosyonlu rekabetine karşı otobüs işletmelerinin de benzer uygulamalarla rekabeti ticari alana taşımasını savunuyor. Yakıt üzerindeki ağır vergi, karayolu geçiş ücretleri, otogar çıkış ücretleri gibi konuları gündeme getiriyor. Uzun süredir 1 YTL'ye koltuk satmak için Ulaştırma Bakanlığı'ndan izin almaya çalıştı. Nihayet izin çıktı. Otobüs şirketleri koltuk kapasitesinin yüzde 10'unu aşmayacak şekilde ve üç ayı geçmeyecek sürelerde promosyon fiyatı uygulayabilecekler.Aktif çalışan otobüslerin yüzde 20 kadarı, yaklaşık 1.500 otobüs her gün İstanbul'a gelip gidiyor. İstanbul'dan çıkış yapanlara günde ortalama 53 bin bilet satılıyor. guras@milliyet.com.tr 1 YTL'ye otobüs bileti
