Amerikalılar ekonomiyi canlandırmak için “sıfır faiz”den medet umuyor. “Sıfır faiz” deyimi ucuz kaynak için kullanılıyor.
Hedef, ticari kredi dağıtacak bankalara Merkez Bankası’ndan sıfır faizle veya sıfır faize yakın ucuz faizle “sınırsız ölçüde” para akıtmaktır. Bankaların da bu kaynağa dayalı olarak yatırım, üretim ve tüketim yapacaklara bolca kredi dağıtmasıdır. Bolca krediyi alacakların bunu harcayarak ekonomiyi harekete geçirmeleridir.
İşte bunun içindir ki, Amerika’da Merkez Bankası (FED) bankalara 0.25 faizle kredi vermeye başladı. (Bizde de Merkez Bankası faizi düşürdü ama, şimdilik bankalara yüzde 17.5 faizle kredi veriyor.)
Sıfır faiz denilince genelde “kafalar karışabiliyor.” ABD’de Merkez Bankası faizi 0.25’e indirmeden önce Amerikan Hazinesi sıfır faizle hazine bonosu satmaya başlamıştı.
Sıfır faiz hazineye...
Bankalarda gösterge faizi yüzde 3.25 ama bankalar genelde reel sektöre yüzde 4.5 dolayında faizle kredi kullandırıyor. Konut kredileri faizi yüzde 5 ile yüzde 8 arasında. Otomobil kredileri faizi yüzde 7 oranında. Kredi kartı gecikme faizi yüzde 15-20, iki yıl vadeli tüketici kredileri yüzde 11 dolayında
Açık anlatımıyla, gerçek “sıfır faiz” ile hazine borçlanıyor, düşük faizle“bankalar” kaynak buluyor. Bankalar kaynağı ne kadar sıfıra yakın maliyetle elde etseler de faizi belli çizginin altına indiremiyor.
Japonlar 1999 yılında ekonomiyi durgunluktan kurtarmak için faizi 1 yıl için sıfıra indirdi. 2001’de 5 yıl süreyle faizin sıfır kalacağını açıkladı. Merkez bankasından sıfır faizle kaynak bulan bankalar reel yatırımcıyı, tüketiciyi yüzde 1.7 faizle kredilendiriyordu.
Bankalar korkuyor
Fakat Japon ekonomisi sıfır faize rağmen bir türlü krizden çıkamadı. Çünkü:
- Bankalar sıfır faizle merkez bankasından aldıkları paraları, batacağı belli olan müşterilere kredi olarak veremiyordu. Kredilerin batmasından korkuyordu.
- Cesur davranan ve kredi dağıtan bankalar ise, borçlarını ödeyemeyen müşteriler yüzünden güç duruma düşüyordu.
- Kredi kullanabilecek durumdaki kurumlar ve kişilerse, “Şimdi faiz düşük ama, ileride yükselirse ne yaparız” korkusuyla kredi kullanamıyordu.
İşte bu nedenle, sıfır faize rağmen Japon ekonomisi yakın zamana kadar durgunluktan çıkamadı. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta var. Japon ekonomisi küresel ekonomi balon yaparken durgunluğa girmişti. Şimdi ise Amerika balon patlamasıyla krize giren küresel ekonomi nedeniyle girdiği durgunluktan çıkma arayışında.
Sıfır faize rağmen ABD Hazinesi bono/tahvil satabiliyor. Üç aya kadar vadeli kâğıtlara sıfır faizle para bulabiliyor. Altı ay vadeliler yüzde 0.24 faizle, on yıl vadeliler yüzde 2.16 faizle satılabiliyor.
Sıfır faizle Amerikan hazine bonolarını kim alır? Geçen ay yabancı alımları 91 milyar dolar olmuş. Şimdilerde her ülkenin merkez bankası, bankaları, büyük birikime sahip kurumları faizden vazgeçti. Paralarını güvenli bir yerde saklayabilme peşinde. Ve de her şeye rağmen en güvenli yatırım aracı Amerikan hazine bonoları ve tahvilleri.
