ABD'de bütçe fazlasının dağıtım şekli tartışılıyor

       NIXON'un sakız çiğnerken merdivenden inemediği, ABD'de başkanlık koltuğuna oturanların iki işi birden yapamadığı söylenirdi. Şimdilerde ABD başkanlık koltuğuna oturanlar iki işi değil sekiz işi birden yapıyor. İşte Clinton ortada.
Hem Monica ile hem Hillary ile meşgul oluyor. Kongre'de davası görülüyor. Aynı salonda dört saat sonra kendisini yargılayan senatörlerin alkışları arasında ABD'nin gelecek 15 yılının bütçe esaslarını açıklıyor. Clinton'ın açıklamalarına göre, bugüne kadar açık veren bütçe bundan böyle fazla verecek. Gelecek 15 yılda bütçe fazlası toplamı 4.4 trilyon dolara ulaşacak. (Türkiye'nin milli gelir rakamı olan yaklaşık 200 milyar doların 22 katı kadar bir rakam).
Clinton bu paranın nasıl kullanılacağını şimdiden belirlemiş durumda. 4.4 trilyon doların yüzde 46'sı ile federal hükümetin 5.5 trilyon dolarlık iç borcunun bir bölümü ödenecek. Böylece faiz oranlarının düşmesine, ekonominin canlanmasına, vergi gelirinin artmasına imkan sağlanacak.
On beş yılda oluşacak 4.4 trilyon dolar fazlanın yüzde 26'sı sosyal güvenlik amacıyla, yüzde 15'i sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi için kullanılacak. Yüzde 11'i ile de halka hizmet götürülecek.
IMF uzmanları ve de yabancı danışmanlar Türkiye gibi ülkelerde sosyal güvenlik sisteminin bütçeden yardım almasının ne kadar kötü bir şey olduğunu tekrarlarlar.
Clinton bu görüşlere karşı önümüzdeki 15 yılda sosyal güvenlik sistemine bütçeden, mevcut ödeneklere ilaveten 2.7 trilyon dolar aktarmayı planlıyor.
Clinton'ın ABD sosyal güvenlik sistemini güçlendirmek için açıkladığı 2.7 trilyon dolarlık programda şunlar var:
(1) Sosyal güvenlik sisteminin gelir - gider açığını kapatmak için bütçeden 700 milyar dolar ayrılacak. Bu imkan ile yüksek getiri arayışında borsada yatırım yapılacak.
(2) Gene 700 milyar dolara yakın imkan emeklilerin, yaşlıların ve yardıma muhtaç olanların sağlık hizmetlerini iyileştirmek için kullanılacak.
Ayrıca iki yeni uygulama başlatılıyor:
(1) 65 yaşında emekli olup çalışmaya devam edenler mevcut sistemde emekli maaşlarının üçte birini alabiliyor. Clinton'ın yeni planına göre bundan sonra emekliler 65 yaşından sonra çalışsalar da tüm haklarını alabilecekler.
(2) Clinton'ın ilgi ile karşılanan gönüllü tasarruf sistemi "6 koy, 4 al" esasına dayanıyor. Bu sistem, alt ve orta gelir grubundaki işçilerin emekliliğe dönük, gönüllü tasarruflarını teşvik amacını güdüyor.
Orta ve alt gelir grubundaki işçiler, emekliliğe dönük gönüllü tasarruf yaptıklarında federal hükümet her 600 dolarlık tasarrufa bütçeden 400 dolar katkı sağlayacak.
Sistem şöyle işleyecek: Yıllık toplam geliri 40 bin doların altındakiler gönüllü tasarrufa yöneldiklerinde isimlerine bir hesap açılacak ve bütçeden 100 dolar bağış yapılacak. Yıl boyu hesap sahibi 600 dolar biriktirdiğinde, yıl sonunda bütçeden hesaba 300 dolar daha aktarılacak. Böylece, ilk yıl kendi imkanlarıyla 600 dolar tasarruf yapanlar bütçeden 400 dolarlık katkı alabilecek. Sonraki yıllarda bütçe katkısı yüzde elli, yüzde elli şeklinde işleyecek.
Bu sistemin çalışan kesime emekliliklerinde yararlanabilecekleri ek bir birikim oluşturması bekleniyor.
Clinton'ın bütçe fazlasının kullanımıyla ilgili bu projelerine Cumhuriyetçiler karşı geliyor. "Bütçede fazlalık var ise, fazlalığı nasıl dağıtalım diye projeler üretecek yerde, öncelikle vergiler düşürülsün" deniliyor. Cumhuriyetçilere göre gelir vergisi oranlarında hemen yüzde 10'luk bir kesinti mümkün.
ABD'de gelir vergisi, en yüksek gelir diliminde yüzde 39.6, en düşük gelir diliminde yüzde 15 oranında uygulanıyor. Yüzde 10 kesinti ile vergi oranları yüzde 35.64'e ve yüzde 13.5'e düşecek.
Yılda 75 bin dolar geliri olan iki çocuklu bir aile reisi halen 10.308 dolar vergi ödüyor. Gelir vergisindeki yüzde 10'luk kesintinin vergi ödeyene kazandıracağı imkan yılda 1.031 dolar olarak hesaplanıyor.




Yazara E-Posta: g.uras@milliyet.com.tr