ABD'de seçim var

Bugün ABD'de seçim var. 18 yaşını bitiren ABD vatandaşı 154 milyon seçmen oy kullanarak (1) Başkanı seçecek 538 "Seçiciler Kurulu" üyesini, (2) 100 üyeli Senato'nun üçte birini, 34 senatörü, (3) 435 Temsilciler Meclisi üyesini belirleyecek. (4) Bunlara ek olarak 11 eyalette vali seçimi yapılacak.
Görev süresi sona eren 34 senatörün 19'u Cumhuriyetçi, 15'i Demokrat idi. ABD genelinde eyalet valilerinin 30'u Cumhuriyetçi, 18'i Demokrat, 2'si bağımsız.
ABD'de yürütmenin başı olan Başkan 4 yıllık süre için seçiliyor. En fazla 8 yıl görevde kalabiliyor. Kongre diye adlandırılan yasama organının iki kolu var: (1) Altı yıllık dönem için seçilen 100 üyeli Sanato, (2) İki yıllık dönem için seçilen 435 üyeli Temsilciler Meclisi.
Colombia bölgesi hariç her eyaletten 2 senatör seçiliyor. Her eyaletin, nüfusuna göre farklı sayıda Temsilciler Meclisi üyesi seçme hakkı var.
ABD'de çok sayıda küçük fakat iki büyük parti var. Başkan ile Kongre üyelerinin tamamına yakını bu iki partiden seçiliyor. Tutucu, ayrımcı, dinci Cumhuriyetçi Parti ve ilerici, birleştirici, yenilikçi Demokrat Parti.
Demokrat Partililerin sembolleri "eşek". 1828 yılında Başkan adayı Andrew Jackson'ın adı "inatçı"ya çıkınca, Jackson seçim posterlerine eşek resmi koydurmuş. Böylece eşek Demokratların sembolü olmuş. Cumhuriyetçiler de, eşek karşıtı, gücü, zekayı ve asaleti temsil eden bir hayvan olan "fil"i sembol olarak kullanmaya başlamış.
Demokratlar kırk yıllık egemenlikten sonra, 1994 yılından bu yana Kongre'de azınlıktalar. Senato'da Cumhuriyetçilerin sandalye sayısı 54, Demokratların 46. Temsilciler Meclisi'nde 222 Cumhuriyetçi, 209 Demokrat üye var. İki üye bağımsız, iki sandalye boş.
Dünya kamuoyu sadece başkanın kim olacağını merak ediyor ama, hem Amerikalılar için, hem dünya için Kongre'de çoğunluğu hangi partinin ele geçireceği de önemli.
ABD'de başkanı halk doğrudan seçmiyor. Halk 535 "seçici delege"yi seçiyor. Delege seçimi 50 eyalet ile Washington DC'de yapılıyor. 435 Temsilciler Meclisi üyesi, 100 Senato üyesi sayısına eşit 535 delegeye ek olarak Washington DC için 3 seçici delege ile toplam 538 delegenin "partisi" başkanı belirliyor.
Delege seçiminde nispi temsil yok. Oy çoğunluğu var. Her eyalette oyların yarısından bir fazlasını hangi partinin delegeleri almış ise, o eyalette tüm "seçici delegeler" o partiden çıkıyor. Açık anlatımıyla yarıdan bir fazla oy o eyaletin başkan tercihini ortaya koyuyor.
Bu sistem nedeniyle seçmenin oyu ile seçici delege oyu oranları birbirini tutmuyor. Bill Clinton'ın seçici delegeleri seçmenin yüzde 49 oyunu almıştı ama seçici delegelerin yüzde 70 oyu ile Başkan seçildi.
Cumhuriyetçilerin başkan adayı Bush, eski Başkan George Bush'un oğlu. 53 yaşında. Yale ve Harvard'da okudu. Teksas'ta petrolcülük yaptı. 1994 yılında siyasete atıldı. Teksas Valiliği'ne seçildi. Vali olarak yıllık maaşı 115 bin 345 dolar. "ABD sermayesinin adamı" olarak tanınıyor ve de "tutucuların" desteğine sahip. Seçim kampanyası için değişik çevrelerden 176 milyon dolar topladı.
Demokratların başkan adayı Al Gore da eski bir Temsilciler Meclisi üyesinin oğlu. 51 yaşında. İlahiyat ve hukuk okudu. Harvard'ı bitirdi. 27 yaşında iken Temsilciler Meclisi üyeliğine seçildi. 1984 yılında Senatör oldu. 1992 yılından bu yana Başkan Yardımcısı olarak Clinton ile çalışıyor. Yıllık maaşı 175.400 dolar. Seçim kampanyası için 133 milyon dolar bağış topladı.
ABD seçimlerinde oya katılma oranı düşük. Oya katılma oranı 1992 yılında yüzde 55.23 idi. 1996 yılında yüzde 49.08'e düştü. Oylamaya genelde orta yaş ve üstü seçmenler gidiyor. Onlar da sağlık yardımı, ilaç yardımı, kürtaj, eğitim, vergi oranları gibi konulara önem veriyorlar.
ABD Başkanlık seçimlerinde kalabalık ve bu nedenle seçmen sayısı büyük eyaletlerdeki oylar başkanı belirleyecek.


Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr