Amerika’da ünlü Harvard Üniversitesi’nin fonunda 36.9 milyar dolar vardı. Kriz nedeniye yüzde 22 (yaklaşık 7.5-8.5 milyar dolar) eridi. Diğerlerinin de fonları benzer şekilde eridi. Çünkü bu fonlar, yüksek getiri sağlamak arayışında riskli yatırımlardaydı. Özel üniversiteler, öğrenci ücretlerinin ötesinde fon gelirleriyle yaşıyor. Bu fonlara ‘endowment’ deniliyor. Eski öğrencilerin kişisel bağışları ve çalıştıkları kuruluşlardan yaptıkları bağışlardan oluşuyor.
Harvard en büyük fona sahip üniversite. Yale’in 22.5 milyar dolar, Stanford’un 17.1 milyar dolar, Princeton’un 15.7 milyar dolar, Columbia’nın 7.1 milyar dolar fonu vardı. Bu fonlar da eridi.
Üniversitelerin fonlarını yönetmek bir banka yönetmek gibi bir şey. Bizim Akbank, Garanti ve Yapı Kredi gibi bankalarımızın her birindeki toplam mevduat kadar fona sahip olan Harvard Üniversitesi’nin fonlarını profesyonel uzmanlar yönetiyor.
Yüksek ücretli yöneticiler
Bu uzmanlar Amerika’da en yüksek ücreti ve primi alan uzmanlar. Harvard’ın fonunu yöneten 6 uzmana, geçen yıl 26.8 milyon dolar ödenmiş. Fonun tepe yöneticisinin aldığı ücret ve prim toplamı 6.3 milyon dolar. Bu uzmanların başarısı geçen yıl fona yüzde 8.6 getiri sağlamaları. 36.9 milyar dolarlık bir fonda yılda yüzde 8.6 getiri yaklaşık 3 milyar dolarlık imkan demek. Fonun getirisinin bir bölümü fonun ana parasına ekleniyor. Bir bölümüyle üniversitenin faaliyetleri finanse ediliyor.
Bu üniversitelerin uzun yıllar güçlükle toparlayabildikleri fonların erimesi, üniversitelerin güç kaybetmesine yol açıyor. Bütçelerinde büyük açıklar ortaya çıkarıyor. Daha da ciddi bir tehlike var. Önümüzdeki yıl faizlerin düşmesi karşısında fonların kalan imkanları da dişe dokunur ölçüde getiri sağlayamayacak. Yetmiyor gibi, bu yıl başvuran yerli ve yabancı öğrenci sayısında önemli azalmalar var.
Yıllık ücretler arttı
Bu yıl ‘Ivy League’ diye adlandırılan önde gelen özel Amerikan üniversitelerinde yıllık ücretler, 35-45 bin dolar dolayında. Yan giderlerle birlikte yatılı bir öğrencinin yıllık maliyeti 60 bin dolara ulaşıyor. 4 yıllık eğitim 250 bin dolar ama, Amerika’da öğrencilerin çoğu lisansüstü eğitimini de sürdürüyor. Master veya doktora için 2 veya 5 yıl daha para ödeniyor.
(Bilgi için: Bu öğretim döneminde Türkiye’de özel üniversitelerin yıllık ücretleri 15-17 bin YTL dolayında.)
Bunları neden yazıyorum? (1) Türkiye’den çok sayıda gencimiz Amerika’da para ödeyerek okuyor. Burs alamayanların ailelerine okul ücretlerini ödeyebilmek için Allah kuvvet versin.
(2) Özel üniversitelerde eğitimin, öğretimin kalitesi üniversitenin gelir kaynağına bağlı. Öğrenciden alınan ücreti yükseltmenin bir sınırı bulunuyor. Bu nedenle üniversitelerin gelir getirecek fonlara ihtiyacı var. Türkiye’de özel üniversitelerimiz henüz bu tür fonları oluşturamadı.
(3) Türkiye’de de iyi eğitim veren birkaç vakıf üniversitemizin yıllık ücretinin Amerika’daki benzerlerine göre üçte bir oranında olduğu görülüyor.
