Ayşe Hanım Teyzem parasını ne yapacağını bilemez oldu

Eskiden "parasızlık başa bela" derlerdi... Günümüzde "para da başa bela" oldu. Ayşe Hanım Teyzem her gün yolumu kesiyor. "- Evladım... Ben paralarımı ne yapayım?.. Bana akıl ver..." diyor.
Ayşe Hanım Teyzem evini satmıştı. Parasının bir kısmı ile bir apartman dairesi almış, oraya taşınmıştı. Kalanı ile de geçinip gidiyor...
-" Aman evladım... Benim paracıklar bir yerlerde batmasın... Enflasyon karşısında sabun gibi erimesin... Ama biraz gelir getirsin ki, evin masrafını karşılayayım..." diyerek dertlenip duruyor.
Ben bilenlere sordum soruşturdum, neyin ne getirdiğini araştırdım buldum... Ayşe Hanım Teyzeme ve de diğer tüm teyzelerime, amcalarıma paracıklarını ne yaparlarsa başlarına ne geleceğini özetleyeceğim.
(1) Eskiden büyüklerimiz paralarını altına bağlardı. Şimdilerde dünyada altın fiyatı artmıyor. Türkiye'de ise altın fiyatı dövize bağlı tırmanıyor. Altın cazip bir yatırım aracı olmaktan çıktı. 1999 yılının ilk yarısında parasını altına bağlayanlar, enflasyon çıktıktan sonra reel olarak yüzde 2.9 kayba uğradı. Bir yıl boyunca altına para bağlayanların kaybı yüzde 15.4'e ulaştı. Altına para bağlamayınız.
(2) Merkez Bankası döviz fiyatlarını enflasyon kadar artırır oldu. Geçen yıllar bazı dönemler döviz fiyatındaki artış enflasyonun da gerisinde kalıyordu. Bu yılın ilk 6 ayında dünyada dolar kıymetlendi. Onun da etkisinde dolara para bağlayanlar (enflasyondan arındırılmış biçimde) yüzde 6.6 kazançlı çıktı. Ama 12 aylık dönemde dolara para bağlayanların kayıbı var. Yüzde 3.7 oranında. Alman markı da yıllık olarak yüzde 8.1 oranında kaybettirdi. Alman markına para bağlayanların 6 aylık kaybı yüzde 5.7 oranında. Genelde dolara ve marka para bağlayan ana parayı enflasyon karşısında korur ama ek gelir elde edemez. Ek gelir için doların ve markın bankaya yatırılması gerekir.
Burada da hırsa kapılıp, dolara ve marka yüzde 20, yüzde 25 faiz veren bankalara koşmamakta yarar var. Ciddi bir banka dolara ve marka en fazla yüzde 10 dolayında net faiz ödeyebilir.
(3) Bankalar 3 ay vadeli mevduata iyi faiz veriyor. Hele hele kamu bankaları (para bulma telaşında) tezgah üstü/tezgah altı bolca faiz ödüyor. Şu dönemde 3 ay vadeli mevduat hesabı açtıranlar iyi faiz geliri elde edebiliyor.
(4) Bankalarda parayı repo hesabında değerlendirenler en yüksek net getiriyi elde ediyor. Ancak repo hesabı oynak hesap. Her gün girdisi, çıktısı var. Bunu müşteriye değer veren, Allahın günü bankaya getirip, götürmeyen bankalarla yapmakta yarar var.
(5) Bunlar "likiditesi yüksek" (istenildiğinde kolaylıkla paraya dönüşen) yatırım alanları. Bizim dededen, nineden kalma alternatif yatırım alanları şimdilik cazip görünmüyor. Parayı değerlendirmek için arsa, ev, tarla, apartman almanın zamanı değil. Parayı değerlemek için otomobil, buzdolabı, ev eşyası almak yanlış olur. Çünkü bunların likiditesi zayıf. İstendiği an paraya çevrilemiyor. Ammma ve lakin, ihtiyaç var ise, tam zamanıdır. Fiyatlar çok çok müsait. İhtiyacı olan evi, tarlayı, apatmanı, otomobili, eşyayı en ucuz fiyata şu günlerde alabilir.
Teyzelerim, amcalarım, size borsadan hiç söz etmedim... Çünkü borsa işi hesaba kitaba sığmayan bir iş... Kazanan belli değil, kaybeden belli değil... Sabırlı iseniz, kağıtları alıp, saklayacak, bir yıl sonra duruma bakacaksınız... Bunu yapabiliyorsanız, böyle geniş yüreğiniz var ise ne ala!..

Parasını nereye yatıran ne gelir elde etti?
	Ocak - Haziran		Yıllık
MEVDUAT(*)	Cari	Reel	Cari	Reel
Üç ay	35.2	7.8	81.3	10.3
Altı ay	34.1	6.9	80.5	9.9
Bir yıl	36.4	8.8	74.4	6.1
REPO(*)	38.6	10.5	82.9	11.3
DÖVİZ(**)
ABD doları	33.7	6.6	58.3	-3.7
Alman markı	18.3	-5.7	51.0	-8.1
İngiliz Sterlini	26.5	0.9	49.7	-8.9
ALTIN KÜLÇE(***)	21.8	-2.9	39.0	-15.4

(*) On büyük bankanın uyguladığı faizlerin ortalaması
(**) Merkez Bankası'nın döviz alış kurları
(***) İstanbul Altın Borsası'ndaki kapanış fiyatları
Açıklama: Reel getiri (enflasyondan arındırılmış getiri) hesabında, DİE'nin TÜFE (Tüketici Fiyatları) Endeksi esas alınmıştır. Ocak - Haziran dönemi 6 aylık TÜFE artışı yüzde 25.4, yıllık TÜFE artış oranı yüzde 64.3'tür.