Ayşe Hanım Teyzem, "Evladım" diyor, "Herkes gibi benim de ölüm kalım param var... Bu para hastalık için lazım, sağlık için lazım... Bu paranın kendisinin enflasyon karşısında erimemesi lazım... Bu paranın enflasyonun üzerinde bir para getirmesi lazım. Enflasyonun üzerinde bir para getirmesinden vazgeçtim anası eriyor... N’apayım?"
Ayşe Hanım Teyzemi üzmek istemem. Üzmemek için yalan yanlış şeyler de söyleyemem. Açtım benim akıl defterimi. Başlıca tasarruf araçlarının cari ve reel getirisini gösteren tabloyu Ayşe Hanım Teyzemin önüne koydum. Olan biteni anlattım. Ayşe Hanım Teyzeciğim dedim. Tasarrufunuzu bir yere bağlarken aylık ve yıllık getirisini soracaksınız ki, ana para eriyor mu, enflasyonun üzerinde bir net getiri var mı. Önceden göresiniz. Diyelim ki, tasarrufunuzu 3 aylık vade ile bankaya mevduat hesabına yatırdınız. Ocak - mayıs ayı arasında paranız 5 ay bankada durdu. Bu 5 ayda bankanın size ödediği faiz 17.8 puandır. 100 liranız 5 ay sonra 117.8 lira olmuştur. Ama bu 5 ayda da enflasyon (tüketici fiyatları) yüzde 28.3 oranında arttı. Sizin 100 liranız en az 128.3 lira olsa idi, ana paranızı enflasyona karşı korumuş olurdunuz. 128.3 liranın üzerinde bir rakama ulaşsa idiniz, o zaman enflasyonun üzerinde net (reel) bir gelire de kavuşabilirdiniz. Halbuki 17.8 puanlık faiz anflasyonu bile karşılamıyor. Bankadaki paranız (enflasyon çıkarıldıktan sonra) reel olarak yüzde 8.2 oranında kaybetmiş. 100 liranız 91.8 liraya düşmüş demektir.
Ayşe Hanım Teyzem isyan etti... "Olur mu evladım... Ben paramı bankada sakladığım için bu kadar mı kazık yedim?" Anlattım. "Ayşe Hanım Teyzeciğim, eğer bankadaki mevudat hesabınız altı ay vadeli ise 100 liranız 5 ayda 88 liraya indi, bir yıllık vadeli hesap açtırdı iseniz 100 liranız 87.5 liraya düştü. Eğer bir yıldır paranız bankada mevduat hesabında duruyor ise 12 aylık dönemde paranız erimiş demektir. 100 liralarınız 85 liralara kadar indi demektir... Ayşe Hanım Teyzemin aklı karıştı... Şimdi ne yapayım? Acaba bankadan çekip repoya mı yatırayım?
"Ayşe Hanım Teyzeciğim" dedim, "repoya şimdilerde yüzde 50, yüzde 55 faiz veriliyor. Bu yılın enflasyonu belli değil ama, içinde olduğumuz aylarda yıllık enflasyon yüzde 55’ler dolayında... Demek ki, repo faizi maalesef enflasyonu bile karşılamıyor. Repodaki para da eriyor.
Ayşe Hanım Teyzem huzursuz oldu "İyi de para nerede erimiyor?" diye sordu. Onun kafasını karıştırdığımı bilerek, istemeden anlattım... "Maalesef tasarrufunu dolara, marka bağlayanlar, faiz almadan parayı yastık altında saklasalar da, tasarruflarını enflasyona karşı koruyorlar.
Ayşe Hanım Teyzem büsbütün bozuldu... "Faiz düşsün, faiz düşsün... Dolar çıksın... Dolar çıksın... Diyorlar... Bizim gibi saf ve bakir insanlara, sakın paranızı dolara, marka çevirmeyin Türk lirasında tutup, bankaya koyun diyorlar... Bizim para eriyor... Buhar olup gidiyor. Bu oyun kimin için oynanıyor? Bu oyunda kim kazanıyor? Ayşe Hanım Teyzem hışımla kalktı... Giderken, "Ben yapacağımı bilirim!" diyordu. Acaba ne yapacak dersiniz?
(*) On büyük bankanın uyguladığı faizlerin ortalaması.
(**) Merkez Bankası tarafından açıklanan döviz alış kurları.
(***) 1 dolar artı 0.77 euro.
(****) İstanbul Altın Borsası'ndaki kapanış fiyatları.
Not: Reel getiri hesaplanırken, DİE'nin nisan ayı için yüzde 5.1, ocak - mayıs dönemi için yüzde 28.3 ve son bir yıl içinde yüzde 52.4 olarak açıkladığı TÜFE artışları esas alınmıştır.
Kaynak: Anka Ekonomi Bülteni, 5 Haziran 2001.
