(1) İnsanlar "yarın" endişesi ile tasarruf eder. (Ekonomi ç"ker. İşsiz kalırım. Hasta olursam kim bakar? ™lürsem çoluk çocuk sokakta kalmasın. Der.)(2) İnsanlar "daha büyük bir harcamaya hazırlık için" tasarruf yapar. (Para biriktireyim de ev alayım. Para biriksin otomobil sahibi olayım. Der)(3) İnsanlar paraya "denen kiranın (faizin) cazibesine kapılır tasarruf yapar. (Parayı harcayacak yerde bir süre fazi ile geçinirim. Faiz, gelirime destek olur. Der.)(4) Bazı insanlar hemen tüketemeyecekleri kadar gelir imkanına sahiptir. Gelirin bir b"lümünü tüketemez. Mecburen tasarruf eder.Tasarruf yapan kişi, tasarruf ettiği parayı:(1) Ya yastık altında, küpte saklar. Bu durumda paranın Türk lirası, d"viz, altın olup olmaması mühim değildir. Bu şekilde parasını saklayan paranın kirasını (faizini) düşünmez. Bu şekilde tasarruf "ekonomi dışına kayan, kaybolan bir kaynaktır." Buna eski dilde "iddihar" yeni anlatımı ile "saklama" denilir.(2) Tasarruf, Türk lirası, d"viz, hisse senedi, kıymetli maden gibi yatırım araçlarına d"nüştürülerek, ekonomi içinde bırakılır. Ekonomiye kaynak yaratır. Bu tür tasarruflarda, tasarrufun getirisi, paranın kirası, faiz oranı "nemlidir. Bu tür tasarruf sahipleri paralarının "reel getirisine" "zen g"sterir.Reel getiri demek, tasarrufun enflasyon karşısında erimemesi, değer kaybetmemesi demektir.Bu tür tasarruf sahipleri alternatif (farklı) tasarruf alanlarını, farklı yatırım konularını inceleyerek en yüksek getiri sağlayan alana paralarını koyar.Bir "rnek vereyim 2001 yılı ocak - haziran d"neminde devlet baba TšFE'ye g"re enflasyonu yüzde 32.3 oranında belirledi. Demek ki, ocak ayı başında bankaya mevduat olarak 100 lira yatıran Ayşe Hanım Teyzem'in mevduattaki parası (net olarak) haziran sonunda 132.3 lira olsa idi, Ayşe Hanım Teyzem, "sıfıra sıfı elde var sıfır" beş para getiri sahibi olmamış, ancak tasarrufunun enflasyon karşısında erimesine mani olmuş olacaktı.Halbuki Ayşe Hanım Teyzem'in mevduatı haziran sonunda faizi ile birlikte 115.5 lira olmuş. Anaparası faizin azlığı nedeniyle enflasyon karşısında erimiş. Ne kadar eridiğinin hesabı ise ş"yle yapılır: 115.5 : 132.3 eşittir 87.3. Onu çıkarınız 100.0 rakamından 100.0 - 87.3 = 12.7. Demek ki, Ayşe Hanım Teyzem, ocak başında parasını 6 ay vadeli banka mevduatına koyduğu için haziran sonunda anaparası yüzde 12.7 erimiş. 100 lirası 87.3 liraya düşmüş.Demek ki, Ayşe Hanım Teyzem'in bundan sonra tasarrufunu bir yere yatırırken dikkatli olması gerekiyor. İyi de Ayşe Hanım Teyzem parasını nereye yatırır ise, enflasyon karşısında erimesini "nleyebilir? Bir miktar da "reel" (enflasyonun üzerinde) getiri alabilir?İlerisi hakkında tavsiyede bulunmak bana yakışmaz. Ama geçmiş ile ilgili tabloyu verir isem, Ayşe Hanım Teyzem yapacağını "ğrenir ve bilir. Aşağıda geçen bir yıl, geçen altı ay ve haziran ayında değişik yatırım araçlarının reel getiri oranlarını veriyorum.- Mevduat bir yılda, altı ayda kaybettirmiş. Sadece haziranda küçük de olsa reel getirisi var.- Borsada bir yıl "nce yatırım yapanların durumu iyi ama altı ayda, haziranda kayıp var.- Tahvil ve bono devamlı kaybettiriyor.- Maalesef d"vize yatırım yapanlar ise hep kazançlı çıkıyor! Tasarruf, gelirin tüketilmeyen kısmıdır. Tasarruf, "ertelenmiş" (ileriye bırakılmış) tüketimdir. İnsanlar değişik nedenlerle tasarruf eder. (Tüketimini erteler.) Haziran Ocak - Haziran YıllıkMEVDUAT (*)- šç ay 0.5 -7.6 -10.2- Altı ay 0.2 -12.7 -15.5- Bir yıl 0.1 -13.2 -17.7D™VİZ (**)- Mark (euro) 0.9 29.9 15.1- Dolar 0.8 41.0 29.8- D"viz sepeti (***) 0.8 36.4 23.6ALTIN (külçe) (****) 4.9 35.3 16.9İMKB endeksi -0.1 -10.3 13.7TAHVİL - BONO (*****)- Bir ay -0.9 0.0 -1.3- šç ay -0.9 1.9 -4.0- Altı ay -0.9 -7.3 -13.1 Başlıca tasarruf araçlarının reel (enflasyondan arındırılmış) getirisi (*) On büyük bankanın uyguladığı faizlerin ortalaması.(**) Merkez Bankası tarafından açıklanan d"viz alış kurları.(***) 1 dolar artı 0.77 eurodan oluşuyor.(****) İstanbul Altın Borsası'ndaki kapanış fiyatları.(*****) İMKB'nin DİBS performans endeksi.Not: Reel getiri hesaplanırken, DİE'nin haziran ayı için yüzde 3.1, ocak - haziran d"nemi için yüzde 32.3 ve son bir yıl için de yüzde 56.1 olarak açıkladığı TšFE artışları kullanıldı. guras@milliyet.com.tr
