Van’ın 575 köyü var. Bu köylerde yaşayan 600 bin nüfusun tek geçim kaynağı hayvan besiciliği. 1980’lere kadar bu 575 köyde yaşayanların yaklaşık 300 bin büyükbaş, 3.5 milyon küçükbaş hayvanı vardı.
Şimdilerde büyükbaş hayvan sayısı yaklaşık 180 bine, küçükbaş hayvan sayısı 2.5 milyona düştü. Et Balık Kurumu kapalı, çalışmıyor. Hayvancılık sahipsiz kaldı. "Terör nedeniyle" meralara giriş de yasaklandı.
Van’ın İran ile 280 km. sınırı var. Kaçakçılar bu sınırdan hayvan sokuyor. Bunu önlemek için 1999 Eylül’ünde Tarım Bakanlığı "küpe" uygulamasını başlattı.
Bu küpe, bildiğimiz küpelerden değil. Büyükbaş hayvanın kulağına zımbalanan bir plastik plaka. Üzerinde numara var. Bu numara ile hayvan tarım il müdürlüğünün bilgisayar kütüğüne kaydolunuyor Kesilince küpe imha ediliyor. Kaydı kapatılıyor.
Van, Ağrı, Iğdır, Şırnak ve Hakkari illerinde küpeleme kampanyası tamamlanıncaya kadar hayvan hareketi yasaklandı. 2000 ilkbaharında küpeleme kampanyasını tamamladı. Van dışındaki illerde hayvan hareketi serbest bırakıldı.
İnsanların doğru dürüst sayılamadığı ülkede, dağdaki hayvanları sayıp, numaralayıp, bilgisayar kütüğüne geçirmek kolay mı? Her hayvan küpelenemedi. Vergi geliyor korkusu ile bazı yetiştiriciler hayvanlarını sakladı. Sonuçta tahminlere göre 17 bin büyükbaş hayvan küpesiz kaldı.
Şimdi Van’daki bu 17 bin dolayındaki küpesiz hayvanın sahibi köylü perişan. Sadece küpesiz hayvan yetiştiricisi köylü değil, küpelilere sahip olanlar da dertli.
Şimdi de kesimhanelerde "sağlık raporu" isteniliyor. Hayvanlarını kesim merkezlerine sevk edenler şaşkına dönüyor. Çünkü sağlık raporunun hayvanın doğum yerinden alınması zorunluğu var. Üreticinin hayvanı tekrar doğum yerine "sağlık raporu" olmadan götürmesi ise yasak... Tam Nasreddin Hoca hikayesi... Kestir desen kestiremez, geri götür desen götüremez.
Büyükbaş hayvanlarını satanlara kesimciler, "karkas ağırlığı" üzerinde kiloda 2.5 milyon ile 2.6 milyon lira ödüyordu. İran’dan kaçak büyükbaş hayvan getirenler ise kiloda 1.5 milyon liraya razı oluyordu. Bu nedenle İran’dan kaçak hayvan geliyordu. Devalüasyon oldu. Kaçakçılık tersine döndü. Eskiden 1 milyon lira 1.200 İran tümeni ediyordu. Şimdi 1 milyon Türk lirası 600 İran tümenine eşit. Kaçak gelecek hayvanın kilosuna istenen para 1.5 milyon liradan 3 milyon liraya çıktı.
Sayın okuyucularım döviz, faiz, borsa ve Kemal Derviş dışında bir şeyin tartışılmadığı Türkiye’de bu yazdıklarım belki çok okuyucumu ilgilendirmez ama Van da bu ülkenin sınırları içinde. Onlar henüz döviz, faiz, borsa ve Kemal Derviş ile tanışmadılar... Onlar kriz derdinde değil... Küpe peşinde...
