Biz ne krizler gördük... Onlar geçti gitti... Onları unuttuk... Bu da geçecek... Bunu da unutacağız.
Önemli olan bu krizi “en iyi şekilde yönetmek”. Krizin “en az hasarla geçmesini sağlamak”.
Bunun için (1) Eski krizlerde ne politikalar uygulandığını, hangi politikaların yarar, hangi politikaların zarar verdiğini unutmamak gerekir. (2) Eski krizlerde deneyim kazanmış bürokratlardan ve iktisatçılardan yararlanmak gerekir.
Bu krizin eski krizlerden farkı yok mu? Var. (1) Eski krizler piyasada döviz kalmayınca çıkardı. Şimdi piyasada döviz var ama, “Ya döviz biterse” kuşkusu yaşanıyor. (2) Eskiden krizler “Törkiş Kriz!” idi... Kriz sadece bizde çıkar, dünyada işler eskisi gibi giderdi. Bu defa “küresel” kriz var. İç taleple birlikte dış talep de daraldı. (3) Kriz “küresel kriz” ama Türkiye bu krize, “ucuz döviz ve yüksek faiz” politikası sonucu (a) Ucuz ithalata dayalı üretim yapısı ve (b) Büyük cari açıkla kötü bir yapıda yakalandı. (4) Bu krizde “moraller, geleceğe ait bekleyişler” kâfinin ötesinde bozuldu. Buna dayalı olarak işten çıkartmalar arttı. Daha önce işi olan ve işini kaybedenlerin ıstırabı dayanılmaz boyuta ulaştı.
Ne yazık ki hükümetin tüm gücünü “krizi en az hasarla atlatmakta kullanacağı” yerde, ekonominin tek gündem maddesi olacağı bugünlerde, hükümet dışarıdaki ve içerdeki “belalarla” uğraşmaktan ekonomiye vakit ayıramıyor.
Eski kriz dönemlerini yaşamış, krizden çıkmak için uygulanan politikaların oluşmasında, uygulanmasında sorunluluk taşımış, olan biteni yakından izlemiş kişilerin deneyimlerini öğrenmek çok hem de çok önem taşıyor.
Sayın okuyucularıma yeni yayınlanmış iki kitapdan söz edeceğim.
(1) Küresel Finans Krizi
Dr. Mahfi Eğilmez (Aralık 2008, Remzi Kitapevi, 12.50 TL)
Mahfi Eğilmez, bu kitapta Türkiye’de yaşanan önceki krizleri, bu krizlerin nasıl çıktığını, nasıl sona erdiğini, krizleri sona erdirmek için uygulanan politikaları anlatıyor.
O kadarla da kalmıyor. Kapitalist sistemde ve kapitalist sistemin bir parçası olma arayışında Türkiye’de krizlerin nasıl giderilebileceğini tartışıyor.
Kitapta güncel konular ele alındığı için bu son krizin Türkiye’yi nasıl etkileyeceği, bu krizde işletmelerin ve kişilerin alması gereken önlemler konularında da bilgi yer alıyor.
(2) Krizler, Para ve İktisatçılar
Hazırlayan: Dr. Ercan Kumcu (Aralık 2008, Remzi Kitapevi 15.00 TL)
Geçen yıl genç yaşta ölen iktisatçı Emin Öztürk’ün anısına hazırlanan kitabın bir bölümünde geniş olarak kriz konusu işleniyor.
Erdal Sağlam “Türkiye’nin kriz deneyimini” anlatıyor. Son krizlerle ilgili olarak Ankara’da değişik kurumlarda yapılan çalışmalar hakkında geniş bilgi veriyor. Hakan Özyıldız ise yaşanan krizlerde bürokrasinin çalışmalarını anlatıyor.
İki kitapta da güncel sorunun çözümü için kafa yormaya vakit bulabileceklere ışık tutacak bilgiler var. Ekonomiden sorumlu koltuklarda oturan ama bu konularda daha önce bırakınız deneyim sahibi olmayı, bu konulara ilgi bile duymamış, bu sorunlarla ilk defa karşılaştıkları için ne yapacaklarını bilemeyen politikacılar, siyaset adamları keşke bu kitapları okuyabilseler.
Tekrarda yarar var: Biz bu krizden de çıkacağız. Fakat önemli olan en az hasarla çıkabilmek. İş ki, daha az insan işini ve varlığını kaybetsin.
