Borsa 90 bin olur mu?

Borsa’da endeks dün 86.340 puan olmuş. Yakında “90 bin hatta 100 bin bile olur” diyenler varmış. Bir zamanlar İMKB’nin dolar bazlı endeksi o kadar yükselmiş ki, 5.1 cent’i görmüş. Şimdilerde 4.8 cent olduğuna göre endeksteki yükselme devam edebilirmiş. “Ayşe Hanım” için Yapı Kredi 32 hisselik bir yatırım fonu oluşturmuş. Fondan katılım belgesi satın alanlar 32 hissedeki değer artışından “şıppp” diye yararlanacakmış.
Borsacıların coşarak ve Ayşe Hanım Teyzem’in adını da kullanarak “gel gel” yapmaya başladıklarını görünce, Ayşe Hanım Teyzem heyecanlanmış. Beni aradı. “Burada neler oluyor. Anlat bakalım” dedi. Ben borsadan anlamam. Olan biteni Milliyet Ekonomi’de Zeynep Aktaş’ın yazılarından izlerim.
Ayşe Hanım Teyzem’in sorularını cevaplamak için Zeynep Aktaş’ı aradım. Özel tablolar hazırladı. Tablolardaki bilgileri de değerlendirerek, Ayşe Hanım Teyzem’i cevaplamaya çalıştım.
* Borsada fiyatların inmesi-çıkması genelde endeksten izleniyor. En fazla izlenen endeks ise İMKB 100 endeksi. Bu endeks 100 büyük şirketin hisse senetlerindeki toplam değer değişimini gösteriyor. Son bir yılda endeks yüzde 56 artış gösterdi. Bu demektir ki, 100 hisse senedinin bazısı az, bazısı çok değer artışı göstermiş. Ortalama artış yüzde 56 olmuş. (Örneğin, İş Bankası hisse senedi bir yılda yüzde 105 fiyat artışı gösterirken, Ereğli Demir Çelik hisse senedinde fiyat artışı yüzde 8 olmuş.)
* Demek ki, hangi hisse senedini satın alırsanız, onun fiyatı da endeks kadar ucuzlamıyor, yükselmiyor. Her bir hisse senedinin durumu farklı. Endeks artarken ucuzlayan hisse senetleri de var. Önemli olan hisse senedi alırken, hangi şirketin hissesinin alınacağını bilmektir.
* Hisse senedinin fiyatı artınca, o hisse senedini çıkaran şirketin değeri de artıyor. Buna piyasa değeri deniliyor. Örneğin A şirketinin 100 hisse senedi var. Bunun 70’i ailenin elinde. 30’u İMKB’de alınıp satılıyor. İMKB’de satılan hisse senedinin fiyatı 5 TL’den 8 TL’ye yükselince A şirketinin piyasa değeri de (5x100=500’den 8x100=800 oluyor) 300 TL artıyor.
* İMKB’de işlem gören her şirketin piyasa değeri, halka açıklık oranı, hisse senedinin son 1 yılda fiyatındaki değişim ile İMKB’de alım satım fiyatı farklı.

Son yıllarda bankaların hisse senetlerine yabancı ve yerli yatırımcının ilgisi arttı. Senetlerinin paket halinde izlendiği İMKB Banka Endeksi bir yılda yüzde 72 fiyat artışı gösterdi. Üretim şirketlerinin içinde bulunduğu Sanayi Endeksi yüzde 33 artarken banka endeksi nasıl oluyor da 2 mislinden fazla artıyor? Çünkü (1) Bankalar kârlı, (2) Bilançolar şeffaf, (3) BDDK bankaları gözetiyor, (4) Banka senetlerinin işlem hacmi büyük. İsteyen elindekini istediği zaman satabilir.
Ayşe Hanım Teyzem anlattıklarımı dinledi. “İyi de ben şimdi ne yapayım?” diye sordu. Ben de dedim ki, “Burada neyin ne olduğunu anlatıyoruz. Hisse senedi konusunda kimseye şunu al, bunu sat denilemez. Sadece bilgi verilir. Alım satım kararı hisse senedini satın alacak veya satacak olanın kararıdır. Risk de kazanç da ona aittir.”