Şeker, tütün, ayakkabı, tekstil ürünü ihraç eden Brezilya'nın şimdilerde en büyük ihraç ürünü uçak. Brezilya'daki "Embraer" uçak firması, "orta menzilli yolcu uçağı" pazarını ele geçirdi. Geçen yılki uçak siparişlerinde Boeing 2.757 uçak ile birinci, Airbus 2.046 uçak ile ikinci, Embraer 898 uçak ile üçüncü, Kanada'nın Bombardier'i 796 uçakla dördüncü sırada. Kalan 327 uçak siparişini ise diğer uçak firmaları aralarında bölüştü. (The New York Times, 31 Aralık 2000, bölüm 3, sayfa 11)
1969 yılında Brezilya Hava Kuvvetleri askeri eğitim ve devriye uçakları üretmek için bir tesis kurdu. Askeri uçak üretim tesisi devamlı zarar etti. Özelleştirme furyasında 1994 yılında bu tesis de özelleştirildi.
Özelleştirilen uçak tesislerinin yönetimine çok yetenekli Brezilyalılar getirildi. Yönetim yeni bir üretim stratejisi belirledi. Pazardaki boşluğu keşfetti. Amerika ve Avrupa kıtalarında yolcu taşıyan havayolu şirketlerinin orta menzilli, yakın şehirler arası uçan, 35 - 70 yolcu taşıyan orta boy "turboprop" uçaklarının yenilenme zamanı gelmişti. Bu boy jet yolcu uçağı üreten firma yoktu. Buna ek olarak "Üçüncü Dünya ülkeleri ile fakir ülkelerin hava kuvvetlerinde bulunan F - 5, MIG - 21 ve Mirage 3 filoları da eskimişti. Bu askeri uçakların yenilenmesi gerekiyordu.
Brezilya'nın Embraer uçak firmasında on bini aşkın işçi çalışıyor. Şu günlerde şirketin portföyünde 23 milyar dolar değerinde 900 uçak siparişi var. Şirket geçen yıl 2 milyar dolar değerinde uçak sattı. Bilançosunu 230 milyon dolar kar ile kapattı.
Dört Fransız uçak firmasından oluşan konsorsiyum (Dassault Aviation, Aerospatiale Matra, Thales ve Snecma) Brezilya şirketinin yüzde 20 hissesini satın aldı. Şirketin hisse senetlerinin önemli bölümü ise borsada işlem görüyor. Brezilya Borsası dışında New York'ta da ADR (Amerikon Depozit Makbuzu) karşılığı alınıp satılıyor.
Embraer orta menzilli orta boy yolcu uçaklarının satış fiyatı yaklaşık 19.5 milyon dolar. Bu uçaklar rakip uçaklardan 2 ton daha hafif, 2 milyon dolar daha ucuz olduğundan ilgi görüyor. Şimdilerde New York, Boston, Cleveland hattında 175 Embraer uçağı hizmet veriyor. Yakında 325 uçak daha hizmete girecek.
Embraer tarafından üretilen AMX savaş uçakları NATO tarafından Kosova bombardımanında denenip, beğenildikten sonra fiyat avantajı nedeniyle ilgi görmeye başladı. Brezilya Hava Kuvvetleri de bu uçakları kullanıyor.
Embraer firmasının tek bir sorunu var... Kanadalı rakibi Bombardier'in "haksız rekabet şikayetleri"... Bombardier firması Brezilya hükümetinin desteği ile fiyat ve kredi şartlarında Embraer'in haksız rekabet yürüttüğünü ileri sürerek Dünya Ticaret Örgütü'ne (WTO) şikayette bulundu. Örgüt Kanadalıların şikayetini haklı görüp, Brezilyalıları cezalandırdı. Ama Brezilyalılar yolcu ve savaş uçağı ihracatını, ülkenin bir numaralı ihracatı haline getiren üretiminin yüzde 97'sini ihraç eden Embraer firmasına toz kondurmuyor.
