Büyüklerde sorun 1998'de başlamış

Küçükler sevimlidir, tatlıdır ama, işi büyükler yapar. Ege Cansen'in bir anlatımı vardır: "Taka ile Atlantik geçilmez" der. Atlantik denizinin dalgaları ancak belli büyüklükte, belli güçte gemilerle aşılır. Bu demek değildir ki, taka işe yaramaz... Her denizde "taka"ya iş vardır. Taka, kıyı kıyı dolaşır. Sığ kıyılarda işe yarar. Takanın yaptığı işi de tansatlantik denilen kocaman gemiler yapamaz.
İşte bu anlatım çerçevesinde, Türkiye'de büyük sanayi kuruluşlarına ihtiyacımız var. İstanbul Sanayi Odası her yıl 500 büyük sanayi kuruluşunun faaliyet rakamlarını derleyip, değerlendirip yayımlıyor. 1998 yılının rakamları dün yayımlandı. Böylece 6 ay 28 gün gecikme ile 1998 yılında 500 büyük firmamızın neler yaptığını, ne durumda olduğunu öğrenme şansımız oldu.
Görülen şudur ki, Türkiye'de büyük sanayiin durumu hiç de iyi değil.
(1) Kalkınma, büyüme, refah denilen şeylerin göstergesi milli gelirdeki büyümedir. Milli gelir, bir yıl içinde üretilen mal ve hizmetin parasal değerini gösterir. Milli gelir, üretim arttıkça büyür. Büyük sanayi kuruluşları her ülkede milli gelirin büyümesini sağlayan ana kurumlardır. Milli gelirde büyük sanayi kuruluşları payının artması, ülkede güçlü sanayileşmenin, altyapıdaki gelişmenin, rekabet gücü artışının göstergesidir. (a) Rakamlar gösteriyor ki, 1998 yılında 500 büyük sanayi kuruluşunun milli gelire katkısı yüzde 12.3 iken, 1998 yılında yüzde 10.5'e düşmüş. (b) Türkiye sanayiinin toplam katma değerinde 500 büyüklerin payı 1988 yılından bu yana büyümemiş. Aynı kalmış. Demek ki, son on yılda büyük sanayi hareketi durmuş.
(2) İstanbul Sanayi Odası'nın yayımladığı rakamları ortalama kurdan dolara çevirdiğimizde görüyoruz ki, (aşağı iniyor kayık, yukarı çıkıyor kayık) on yıldır 500 büyük ortalama 45 milyar dolar dolayında satış yapabiliyor. 1997 yılında satışlar rekor kırıp 51 milyar dolar olmuş, derken 1998 yılında 48 milyar dolara düşmüş.
(3) Büyük sanayiin büyüyememesinin nedeni, "kar" edememesi. Büyük sanayi kar etmedikçe, büyümez. Büyükler gelişemez. 1998 yılında 500 büyükler her 100 liralık satışta 6.36 lira kar sağlamış. Yaptıkları işten karları her 100 liralık satışta 1 lira bile değil. 78 kuruş. Paraları faize yatırıp, faiz geliri sağlamışlar. Her 100 liralık satışa karşılık, faiz gelirinden 5 lira 58 kuruş almışlar, faiz geliri sayesinde 100 liralık satıştaki karları 6 lira 36 kuruşa yükselebilmiş.
Faiz geliri olmasa büyük sanayiin durumu 1998 yılında duman olacakmış. Ammmaa... Bir şeye daha dikkat etmek gerekir... 500 büyüklerin sadece faiz gelirine bakmak yetmez. Acaba faiz giderleri ne durumda? 1998 yılında 500 büyükler 2.6 milyar dolar faiz geliri elde etmiş ama, aynı yıl ödedikleri faiz 3.4 milyar dolar. Açık anlatımıyla 500 büyüklerin faiz gelirini tek başına yorumlamak yanıltıcı olabilir. Gerçekte net olarak faiz yükleri büyüyor.