Çimento satışlarında yüzde 10 - 15 dolayında bir gerileme var. Çimento satışındaki gerileme inşaat kesiminde duraklama demektir. Belediye hizmetlerinde duraklama demektir. Baraj, yol, liman yapımında duraklama demektir. Müteahhitlerin, nakliyecilerin, inşaat işçilerinin işsiz kalması demektir.
Çimentoda neler olup bittiğini öğrenmek için "çimento sanayiinin babası" Ayduk Çelenk ile konuştum. Ayduk Çelenk 45 yıl çimentoculuk yaptı. Yatırım yaptı. Üretim yaptı. İhracat yaptı. "Çimentonun tarihçesi ve Türkiye Çimento Sektörü, 1912 - 1999" adını taşıyan bir kitap yazdı. Ayduk Çelenk’in anlattıklarını yazıya dökerken "ölüm haberini" aldım. Çimento sanayiinin gelişmesine büyük katkısı olan Ayduk Çelenk’e rahmet dileyip ondan öğrendiklerimi sayın okuyucularıma aktarıyorum.
Çimento denilen şeyin ana girdisi yakıt ve enerjidir. Toprağın içinden kalkeri alıyorsunuz, mazot, fuel oil, doğalgaz, kömürle yanan fırında pişiriyorsunuz. Kalker pişiyor, klinker oluyor. Sonra klinker adını alan pişmiş kalkeri değirmene atıyorsunuz. Değirmeni elektrik ile döndürüyorsunuz. Kalkere taş toprak, curuf, kül katıyorsunuz. Çimento oluyor.
Türkiye’de doksan yıldır çimento üretiliyor. Şimdilerde kalker pişirip, çimento öğüten 39 komple fabrika, sadece kalker öğütüp çimento yapan 17 tesis var. Kamunun fabrikaları özel sektöre satıldı. Şimdi fabrikaların tamamı özel sektörün. Yabancı sermaye çimento sanayiinin üçte birine sahip. Bizim tüm fabrikalarımızda yılda 28 milyon ton klinker üretiliyor. Bu klinkerler değirmende öğütülüyor, katkı maddesi ile 35 milyon ton çimento oluyor. Çıkan çimentonun yüzde 55’i torbalı olarak, kalanı dökme olarak satılıyor.
Şimdilerde çimento tüketenlerin bir bölümü çimentoyu kendileri beton haline getirmiyor. Hazır beton satın alıyor. Çimentoyu, kum, çakıl ve mıcır ile karıştırıp, sulandırarak beton yapan hazır beton tesisleri, betonu kullanıcının ayağına götürüyor. Türkiye’de 185 hazır beton firmasının 368 tesisi var. Bu tesisler Türkiye’de üretilen çimentonun yaklaşık yüzde 20’sini kullanıyor.
Türk çimento sanayiinin bir avantajı var. İç talep daraldığında hemen ihracata dönülebiliyor. Fob olarak tonu 30 - 33 dolardan ABD’ye, Güney Afrika’ya, Güney Amerika’ya kadar ihracat yapılabiliyor. Çimento üretim ve tüketim rakamları ülkedeki inşaat sektörünün durumunun aynası. Çünkü çimentonun stok imkanı yok. Üretilen çimentonun denize dökülme şansı yok.
Çimento talebi deprem nedeniyle düştü. Sonra yapı izinlerindeki gecikmeden etkilendi. Nihayet kriz inşaat kesiminde durgunluğa neden oldu. Geçen yıl 31 milyon ton çimento tüketilmişti. Bu tüketim normal bir yıl olan 1998 yılına göre yüzde 11.5 oranında bir gerilemeyi gösteriyor. Bu yıl, geçen yılın yüzde 10 ile yüzde 15 gerisinde kalınacağı anlaşılıyor.
