Devletin iç borç stoku bu yılın sonunda 119.2 katrilyon liraya ulaşacak. Devletin toplam 119.2 katrilyon liralık iç borcunun 83.1 katrilyon lirası (yüzde 70'i) kamu kuruluşlarına olan borçlarından oluşacak. Bir başka anlatım ile yıl sonunda devletin, tüm iç borç senetleri toplamı 100 desek bu senetlerin 70'i kamu kuruluşlarının elinde olacak.
Devlet devlete borçlu, devlet devletten alacaklı... Nasıl olur? O zaman devletin kendi kendine olan borçları dışında kalan iç borçların sadece yüzde 30'u gerçek borçtur. Bunun da miktarı sadece 36.1 katrilyon liradır... O halde neden üzülüyoruz 119.2 katrilyon borcu ödeyeceğiz diyerek? O halde ne diye devlet kendi kendine faiz ödüyor? Ödesin 36.1 katrilyon liralık piyasa borcunun faizini. Yeter. Hem kendi rahat eder, hem kriz biter.
Geliniz görünüz ki, o kadar da kolay değil...
Devletin iç borç senetlerinin yüzde 70'i kamu kesimi elinde ama, bu kesimde farklı kuruluşlar var. Bu kuruluşların en önemlileri Ziraat ve Halk bankaları gibi kamu bankaları ile Fon bankaları.
Bu bankalara verilen iç borç senetleri, halkın bu bankalardaki mevduatının karşılığı... Hazine karşılıksız kalan mevduat için bu bankalara iç borç senedi verdi. Bu iç borç senetlerinin faizi ile mevduatın faizi ödeniyor. Bu iç borç senetlerinin anaparası ile mevduat sahipleri paralarını geri alabilecek... Onun için Hazine, kamu bankaları ile Fon bankalarına verilen iç borç senetlerinin faizini ve anaparasını ödememezlik edemez.
İyi de acaba Merkez Bankası ile diğer kamu kuruluşlarının 40.4 katrilyon liraya ulaşacak iç borç senetlerinin faizlerini ve anaparalarını ödemez ise ne olur? Çok şey olur. Ama... Gene de hesabı bilmekte yarar var... Demek ki, yıl sonunda 119.2 katrilyon liraya ulaşacak kamunun iç borcunun 40.4 katrilyon liralık kısmı, kamunun Merkez Bankası ile diğer kamu kuruluşlarına olan (kendi kendine olan) borcu... Faizi ve vadesi ile oynanması daha kolay olan bir borç.
Çıkarınız 119.2 katrilyon liralık toplam iç borçtan bu vadesi ve faizi ile kolaylıkla oynanabilecek miktarı... Kalıyor geriye kamu bankalarına olan 42.7 katrilyon lira borç ile özel sektöre olan 36.1 katrilyon lira borç... Toplam 78.8 katrilyon lira borç... Özel sektör borcunun faizi ve vadesi ile neden oynanamıyor? Çünkü özel sektöre olan borç da aynen kamu bankaları borcu gibi, özel bankaların mevduatları karşılığı olan borç... Bu borcun faizi özel bankalardaki mevduatın faizinin ödenmesine, anaparası mevduattaki paraların ödenmesine gidiyor. Gidecek... Bu 78.8 katrilyon iç borç senedinin faizinin ve anaparasının ödenmesi aksar ise banka sistemi de bankalardaki mevduata faiz ödeyemez. Mevduatın anaparasını ödeyemez... İşte sorun da burada düğümleniyor.
Kaynak: Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı
Açıklama: 2001 yılı rakamları aralık ayı sonu iç borç tahminidir.
