Doğalgazda "formül" kazığı

     Milliyet Ekonomi'de Serpil Yılmaz dört gündür, Rusya'dan aldığımız doğalgazdaki "formül" kazığının geçmişini, gelmişini anlatıyor. Ben konuyu "Ayşe Hanım Teyzem"in anlayacağı şekilde özetleyeceğim. Çünkü doğalgaz kazığı önünde sonunda Ayşe Hanım Teyzemin cebine giriyor.
Doğalgaz konusunda "aklım karıştıkça" Botaş'ta uzun yıllar genel müdürlük yapan Nezihi Berkkam Ağabeyimi arar, "Ne oluyor?" diye sorarım. Allah sağlık versin ağabeyim eski ve sağlam bürokratlardandır. Anlattıklarına güvenirim. İşte sizlere "doğalgaz kazığı"nın Ayşe Hanım Teyze anlatımı:
Rus gazı bize 2 borudan, 3 farklı kaynaktan geliyor:
(1) Devlet işletmesi Botaş yıllar önce Rus hükümeti ile anlaşma yaptı. Borular döşendi. Trakya üzerinden Türkiye'ye yılda 6 milyar metreküp gaz geliyor.
(2) 1993'te Rus Gazprom şirketi ile bizim Gama inşaat şirketi ortaklık kurdu. Yüzde 4.5 hissesi hamiline ait ve kimin olduğu bilinmeyen Turusgaz ismindeki bu şirket, ek pompalarla Trakya üzerinden gelen borudan Türkiye'ye yılda 8 milyar metreküp ek gaz basıyor. Bu şirkete 1998'de Botaş da yüzde 35 payla katıldı.
(3) Karadeniz'in altına boru döşendi. Gazprom buradan Türkiye'ye gaz basmaya başladı. Bu yıl Samsun üzerinden 2 milyar metreküp gaz basılacak. Önümüzdeki yıllar bu borular yılda 16 milyar metreküp gaz getirecek.

Şimdilerde 2 yönden "halkımızın kazık yediği" ortaya çıktı:
(1) Turusgaz'dan gelen gazın "formül"ü bizim aleyhimize. Fazla para ödüyoruz.
(2) Mavi Akım ile Rusya'dan gelecek gaza şimdilik ihtiyacımız yok. Ama anlaşmaya göre Rusların basacağı gazı kullanmasak da basılan gazın yüzde 86.5'luk kısmının parasını ödemek zorundayız.
Biz bu "kazıkları düzeltmeye çalışırken "Ruslar da "Mavi Akım Formülü"nü düzeltmek istiyor. Mavi Akım'dan gelen gazı ucuza sattıklarını, fiyatının "Turusgaz Formülü" olması gerektiğini söylüyor.
Nedir bu "formül"? Formül gazın satış fiyatı. Bu fiyat şöyle belirleniyor: (1) Dünyada ortalama doğalgaz satış fiyatı alınıyor. (2) Doğalgazın alternatifini teşkil ettiği için OPEC'in ham petrol satış fiyatındaki değişim ile bu ortalama doğalgaz fiyatı güncelleştiriliyor. Bu anlatılan "normal formül"... Bu formüle, bir de "fuel oil fiyatındaki değişim" eklenince, fiyat yüzde 25 kadar artıyor ve satan kazanıyor. Alan kazık yiyor. Turusgaz'ın pahalı olmasının nedeni, başka faktörler yanında, temelde formüle doğalgaz fiyatındaki değişimin eklenmesi.

O zaman kazığı düzeltelim... Ama kolay değil. Anlaşma var. Gazprom güçlü. Gazprom'un Türkiye ayağı olan "Ali Şen Abi"miz güçlü!..
Ama bir şans var... Bütün doğalgaz anlaşmalarında "ekonomik yararın yok olmasında anlaşmanın gözden geçirilebileceği" şartı yer alır. Eğer doğalgazın ülke içindeki satış fiyatı alternatif yakıtlara göre pahalı hale gelir ise halk bunu kullanamaz. İşte bu kapı zorlanır ise Turusgaz fiyatı düşürülebilir.
Geriye kalır Mavi Akım'dan Rusların basacağı gazın "İster kullan ister kullanma. Fiyatını ödemeye mecbursun" durumu... Bundan kurtulmak pek mümkün görünmüyor. Bizim şimdiki talebimiz "Kullanmadığımız gazın yüzde 86.5'unun değil, yüzde 75.0'inin parasını ödeyelim abicim..." şeklinde... Buna karşılık Gazprom da 'formül' değiştirmek peşinde...