2002 yılı enflasyonu yüzde 29.7 oldu. Hükümet enflasyonu yüzde 29.7’ye çekti. Demek ki geçen yıl tüketicinin harcamaları yüzde 29.7 arttı. Eğer tüketicinin maaş veya ücreti veya geliri yüzde 30 artmış ise enflasyona karşı korunmuş demektir... Türkiye’de çok kimse böyle düşünüyor. Ve de yanlış düşünüyor.
Enflasyon yüzde 29.7’ye düştü ama nasıl düştü? Bu 29.7 oranı nereden çıkıyor, neyi gösteriyor? Anlatayım.
Tüketici fiyatlarındaki artış Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) belirliyor. DİE her ay değişik şehirlerde 347 maddenin fiyatını izliyor. Bu 347 maddenin 1994 yılındaki ortalama fiyatını 100 kabul ederek, her ay bu 100 rakamının nasıl değiştiğini belirliyor. Buna "Tüketici Fiyatları Genel Endeksi" deniyor. 1994 yılında 100 olan endeks sayısı 2001 yılı Aralık ayında 5.756.2’ye ulaşmıştı. Bu yılın Aralık ayında 7.468.6 olarak belirlendi. Bu endeks sayısı esas alınarak fiyatlardaki değişim değişik şekillerde hesaplanıyor.
(1) BİR ÖNCEKİ YILIN AYNI AYINA GÖRE (aralık - aralık) DEĞİŞİM:
Bu hesaplamada sadece iki ayın (bir önceki yılın aralık ayı endeksi ile bir sonraki yılın aralık ayı fiyat endeksi) arasındaki değişim hesaplanır. İki ay arasındaki dönemde (11 ay boyunca) fiyatlardaki değişim dikkate alınmaz. Halbuki bu ara dönemdeki fiyat değişimi tüketici bakımından çok önemlidir.
Enflasyon yüzde 29.7’ye düştü hesabı bu tür bir hesaptır. 2002 Aralık ayı endeksi 2001 yılı Aralık ayı endeksine bölünerek elde edilen rakamdır. 2002 yılının Ocak ayında (2001 yılı Ocak ayı endeksine göre hesaplanan) enflasyon rakamı yüzde 73.2 idi. Bir önceki yılın aynı ayındaki fiyatlara göre belirlenen bu enflasyon oranı yılın on bir ayı boyunca geriledi, geriledi ve Aralık ayında (bir önceki yılın Aralık ayına göre) yüzde 29.7 oranına düştü.
Tüketici için fiyatların bir önceki yılın aralık ayına göre gerilemesi iyi bir şeydir ama, bu tüketicinin gelecekteki harcamalarını azaltacaktır. Yıl içinde, yıl boyu taşıdığı enflasyon hakkında bir gösterge teşkil etmez.
(2)ON İKİ AYLIK ORTALAMAYA GÖRE DEĞİŞİM:
Bu hesaplamada yılın tümünde, 12 ay boyunca fiyatlardaki artış ortalaması toplanır. Bir önceki yılın 12 ayındaki fiyat artış ortalaması toplamına bölünür. Böylece 12 aylık dönemde tüketicinin fiyat artışlarından nasıl etkilendiği ortaya çıkar.
Bu tür hesaplamada, 2002 yılının Aralık ayında tüketici için 12 aylık ortalama fiyat artışının yüzde 45.0 olduğu anlaşılır.
Aylar itibarıyla hesaplamada 2002 yılı Ocak ayında yüzde 57.5 olan 12 aylık ortalama fiyat artışının yüzde 45.0 olduğu anlaşılır.
Aylar itibarıyla hesaplamada 2002 yılı Ocak ayında yüzde 57.5 olan 12 aylık ortalamalara göre tüketici fiyat artışının Nisan’da yüzde 62.8’e kadar tırmandıktan sonra Ekim’de yüzde 51.2’ye ve nihayet Aralık’ta yüzde 45.0’e indiği görülür.
Bunun açık anlatımı tüketicinin 2002 yılı boyunca kabaca yüzde 55 dolayında fiyat artışı yaşadığıdır. Bunun açık anlatımı, 2002 yılında maaşı, ücreti, geliri kabaca yüzde 55 oranında artmamış olan tüketicinin, hem fiyat artışlarından ezildiği, hem pahalılıktan perişan olduğudur.
