Devlet baba Erzurum’a "sanayi" tesisi dikmek için çabaladı durdu ama, bir türlü başarılı olamadı.
(1) 1975 yılında Alver beldesinde sigara farikası yapımına başlandı. Fabrikada 209 işçi çalışacak, yılda 2 bin 500 ton sigara üretilecekti. Devlet 70 milyon dolar harcadı. Fabrika açılmadan kapısına kilit vuruldu.
1987’de Özelleştirme Yüksek Kurulu fabrikayı "kürk hayvanı üretecek" bir şirkete sattı. Kürk üretecek şirket 1989 - 1992 yılları arasında bu işe para yatırdı. 1991 yılında 1785 vizon, 50 mavi tilki üretmeye muvaffak oldu. Ama "kara bahtım, kem talihim" fabrikayı sel bastı. Kürk işi yattı.
(2) Tortum ilçesinde devlet baba şayak fabrikası yapımına başlandı. Ama fabrika üretime geçmeden özelleştirilmesine karar verildi.
Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi fabrikayı "halı ipliği üretecek" bir şirkete sattı. Şirket 300 işçi çalıştıracak, yılda 200 ton halı ipliği, bir milyon metre yünlü dokuma yapacaktı. 1988 yılında üretim başladı. Talep yokluğundan yüzde 15 kapasite ile çalışabilen tesis, işletme sermayesi bulunamadığından kapandı.
İşçilere ödeme yapamayan şirket yetkilileri, bir gece makineleri kamyonlara yükleyip kaçırdı. Tesisin kalan kısımları ise mahkeme kararı ile satıldı. İşçilerin alacakları ödendi.
(3) Devlet baba, Erzurum’da kesilen hayvanların derisinden işletmek için İspir’de bir deri fabrikası yapımına karar verdi. 1967 yılında fabrikanın temeli atıldı. Fabrikada 147 işçi çalışacak, yılda 600 bin büyük baş hayvan derisi işlenecekti. Devlet baba 10 milyon dolar dolayında harcama yaptıktan sonra fabrikanın özelleştirilmesine karar verildi. Fabrikayı alan önemli miktarda harcama yaptı. Ama makine alımı için kredi bulamadı. Üretime geçemedi. Bunun üzerine mahkeme kararı ile fabrika Sümer Holding’e (devlet babaya) iade edildi. Durduğu yerde eriyor. Üretime geçmesi imkansız.
(4) Devlet baba Dumlu beldesinde, Erzurum’daki hayvanların yünlerinden iplik ve battaniye üretecek bir fabrika yapmak için yola çıktı. Fabrikanın temeli 1980 yılında atıldı. Fabrika üretime başlamadan özelleştirilmesine karar verildi.
Önce bir yerel şirkete satıldı. Fakat yerel şirket tesisi tamamlayarak üretime geçemedi. Bunun üzerine fabrika Türkiye Yapağı Tiftik AŞ tarafından yerel şirketin elinden alındı. Türkiye Yapağı Tiftik AŞ fabrikanın içindeki makineleri söküp aldı, götürdü. Fabrikanın boş binası bugün harabe halinde.
Sayın okuyucularım, bu anlattıklarım Erzurum’da "gerçek hayat hikayeleri"dir. Ben bu hikayeleri Dünya gazetesi Erzurum bölge temsilcisi Ela Karasu’dan öğrendim. Ela Karasu, yerel gazetelerde yetişmiş, Erzurum ekonomisini çok iyi bilen bir hanım gazeteci.
Bunlar devlet babanın başlayıp, sonunu getiremediği yatırımlar. Gelelim bugüne... Gene Ela Karasu’nun derlediği son bilgileri aktarayım. Erzurum’da özel sektörün üretime dönük toplam tesis sayısı 110. Kapalı firma sayısı 16. Yarım kalan, üretime geçemeyen tesis sayısı 7. Faaliyette bulunan tesislerde topu topu 2.500 kişi çalışıyor. Faaliyette bulunan tesisler genelde yüzde 30 kapasite ile üretim yapıyor. Yüzde 50’nin üzerinde kapasite ile çalışan sadece 11 tesis var.
Erzurum’un Organize Sanayi Bölgesi var. Burada 45 dolayında firma faaliyetini sürdürüyor. En önemlileri çorap üreten Kar Tekstil. Diğer firmalar mobilya, çelik eşya, parke konularında faaliyet gösteriyor. Erzurum’da bir de serbest bölge kurulmuş. Serbest bölgede tek bir tesis var. "Parteks" isimli bu tekstil kuruluşu pantolon dikip, ihraç ediyor. İşte "Doğu Anadolu’nun Paris"i, Erzurumumuzun hali pür melali budur efendim...
Yazıyı buraya kadar okuyanlar sual eyleyecek "Eyi de... Erzurum’da hayvancılık diye bir şey vardı... Ekonomi hayvancılığa dayanıyordu... Hayvancılıktan n’aber?" Bu sualin cevabı kesindir. "Et Balık Kurumu ve de Süt Endüstrisi Kurumu sistemi özelleştirme uğruna çökertildiğinden bu yana, bütün Doğu’da olduğu gibi Erzurum’da da hayvancılık ölmüştür efendim... Şimdi gene sual eylenecek "Eyi de... Hayvancılık öyle... Sanayi böyle, Erzurum nasıl kalkınacak..." Cevap: Şimdi Erzurumlular kaderlerini "kar"a bağlamış durumda. Palandöken Dağı’na kar yağacak. İnsanlar kar görmeye, kayak kaymaya gelecek. Erzurum kalkınacak!..