Halkımız parasını "mevduat hesapları"na yatırıyor

       1998 yılında halkımızın bankalardaki mevduat hesaplarına yatırdığı paralarda 12.7 milyar dolar artış oldu.
Halkımız, bankalardaki döviz mevduat hesaplarına döviz olarak 3.5 milyar dolar para yatırdı. Halkımız bankalardaki Türk lirası mevduat hesaplarına 5.7 katrilyon Türk lirası para yatırdı.
Türk lirası mevduat hesaplarındaki artış yüzde 110 dolayında enflasyonun çok çok üzerinde.
Döviz mevduat hesaplarındaki döviz artışı yüzde 15 dolayında.
Türk lirası mevduatı yıl sonundaki döviz kurundan ABD dolarına çevirir ve Türk lirası mevduat ile döviz mevduatını toplarsak, bir yılda ABD doları olarak mevduattaki artışın yüzde 25 dolayında olduğu görülüyor.
1998 yılında bankalardaki mevduat hesaplarının toplamında olduğu kadar yapısında da ilginç değişimler oldu.
- Türk halkı döviz hesabı açtırmak yerine, Türk lirası mevduat hesabına para yatırmaya başladı. 1995 yılında, bankalardaki mevduatın yarıdan fazlası, yüzde 55'i döviz cinsinden açılmış hesaplarda, döviz olarak saklanıyordu. Başka anlatımla döviz mevduatının Türk lirası mevduatına oranı yüzde 121 idi.
1998 yılında, bankalardaki toplam mevduatta döviz mevduatının payı yüzde 44'e düştü. Başka anlatımla, döviz mevduatının büyüklüğü, Türk lirası mevduatının yüzde 80'lerine kadar geriledi.
Milli gelir yıl ortalaması döviz kuru ile dolara dönüştürülür. Mevduat yıl sonu döviz kuruyla dolara dönüştürülür. Bu farklılık nedeniyle oranlamalar sağlıklı olmayabilir ama, Sayın okuyucularıma bu tip hesaplamaya dayalı bir oran vereyim: Daha önceleri bankalardaki toplam mevduat, milli gelirin yüzde 25'lerinde dolanırken, bu oran 1998 yılında birden yüzde 30'a fırladı. Demek ki, toplam mevduatta sadece rakamsal büyüme değil, oransal büyüme de önemli.
Acaba ne oldu da 1998 yılında bankalardaki mevduat hesapları birden tırmanışa geçti?
- Halkımızın alternatif yatırım alanları kurudu. Gayrimenkule yatırım cazibesini kaybetti. Borsa yıl içinde iyi gitmedi. Otomobil satın almak gözden düştü. Döviz alıp saklamanın modası geçti. Bu durumda halkımız için paracıkları kuzu kuzu götürüp bankaya yatırmaktan başka çare kalmadı.
- Eeeee... Bu arada faizler de şahlandı. Bankalar Türk lirasına iyi faiz ödemeye başladı.
- Mali milat, vergi yasası, kara para, nereden buldun kovuşturması gibi söylentiler de halkın parasının bankalarda toplanmasını teşvik etti.
- 1998 yılında "repo" hesaplarına ilgi kayboldu. Repodaki paralardan, 3 ay vadeli mevduat hesaplarına doğru bir akım başladı. Ve de bütün bunların sonunda bankalardaki mevduat hesaplarında görülmemiş bir artış gerçekleşti.
Bankalara akan bu para (1) Hazine'nin bono satışlarını finanse etti. (2) Yurtdışına kaçan 5 milyar dolar sıcak paranın boşluğunu doldurdu. (3) Piyasadaki durgunluk nedeniyle kredilerini tahsil edemeyen bankaların kasa durumlarını rahatlattı.
1999 yılının ikinci ayının başında, 1998 yılındaki şartlar devam ediyor.





Yazara E-Posta: g.uras@milliyet.com.tr