Dünyada Birleşmiş Milletler'in denetiminde Türkiye, Hindistan, Avustralya, Fransa, İspanya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve şimdilerde de Çin'de haşhaş ekimi yapılıyor. Birleşmiş Milletler Türkiye ve Hindistan'ı "geleneksel haşhaş üreticisi" ülke kabul ediyor. Yasak geldi, masak geldi ama, biz hâlâ haşhaş ve uyuşturucu üretiyoruz. Ama yasal ve kontrollü biçimde üretiyoruz. Haşhaş tarlalarımız, dünyada yasal haşhaş tarımı yapılan toprakların yüzde 51.2'si büyüklüğünde. Ama bizim haşhaşlar morfin bakımından fakir olduğu için, morfin eşdeğerine göre dünyadaki yasal uyuşturucu madde üretiminde bizim payımız yüzde 17.1 oranında. Dünyada uyuşturucu maddelerin ekimi, üretimi, ithali ve ihracı bizim de imzaladığımız 1961 tarihli bir anlaşmaya ve 1972 tarihli bir protokole bağlanmış durumda. Anadolu'da Hititlerden bu yana haşhaş ekiliyor. Toprak altından çıkan paralarda, tabletlerde, çinilerde haşhaş motifleri var. Haşhaş ekimi serbest iken, 1933 yılından itibaren sınırlama getirilerek ekim alanları kontrol altına alındı. 1938'den bu yana uyuşturucu maddelerin tekeli Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) elinde.Türkiye'de haşhaştan afyon üretimi yapılırken, 1971 yılında Amerika'nın Türkiye aleyhine başlattığı kampanya sonucu ve de zorlama ile 1972 yılında hükümet haşhaşa ve afyona yasak getirdi. Yaklaşık 1.5 milyon haşhaş üreticisi bu yasaktan etkilendi. Dünyada yasadışı üretim ve uyuşturucu trafiği arttı.1974 yılında hükümet Afyon, Burdur, Isparta, Denizli, Kütahya ve Uşak illerinin tamamı ile Konya ilinin Alaşehir, Beyşehir, Doğanhisar ve Ilgın ilçelerinde kontrollü olarak haşhaş ekimini serbest bıraktı. Ancak afyon üretimi yasaklandı.Haşhaş bitkisinin çiçeği dökülünce, her bir çiçek sapında ping pong (masa tenisi) topu şeklinde, içinde tohum olan bir kapsül oluşur. Bu kapsül yaşken çizilince, dışarıya beyaz bir sıvı akar. Bu sıvı bir süre sonra sakız gibi kurur. Buna afyon sakızı derler. Afyon sakızında yüzde 13 - yüzde 14 oranında morfin vardır. Bu nedenle yasal olmayan şekilde bu sakızdan uyuşturucu elde etmek çok kolaydır. Haşhaş geleneksel ürünümüz Çizilmeden kurutularak toplanan haşhaş kapsülünün içi haşhaş tohumu doludur. Yüzde 45-54 yağ ve yüzde 20-30 protein, doymamış yağ asitleri içeren tohumları halkımız değişik biçimde kullanır. Bu tohumlar diyetlerde de önerilmektedir. Haşhaşın kabuğu morfin ve diğer alkaloitlerin üretiminde kullanılır. Kuru kapsüllerimiz binde 4 dolayında morfin içeriyor. Avustralya, Fransa ve İspanya'da yasal olarak üretilen kapsüllerdeki morfin oranı yüzde 1.5 - yüzde 2.0 dolayında. İşte bu nedenledir ki bizim haşhaş ekiminde payımız yüzde 51.2 iken morfin üretiminde payımız yüzde 17.1 oranında.Bizde bir üreticiye en fazla 150 dönüm haşhaş ekim izni veriliyor. Son 5 yılın rakamlarına göre 100 bin haşhaş üreticisi var. Haşhaş kapsülü alım fiyatını Bakanlar Kurulu belirliyor. Son 5 yıllık ortalamalara göre TMO'nun yıllık ortalama kapsül alım miktarı 23 bin ton ve de üreticiye yapılan ödeme yıllık ortalama 22 milyon dolar. Üretici, haşhaş tohumunu serbest piyasada değerlendiriyor. TMO ise haşhaş kapsüllerini Afyon Alkoidleri Fabrikası'nda morfine dönüştürüyor. (Afyon Alkoidleri Fabrikası'nı bir başka yazıda anlatacağım. Bu bilgileri Toprak Mahsulleri Ofisi'nin 2004 yılı haşhaş raporundan aktarıyorum.) Kapsülü çizmek yasak guras@milliyet.com.tr
