1) Tasarruf oranı düşük2) Kamu borcu yüksek3) Özel sektörün borçlarının büyük kısmı döviz borcu ve yurtdışına4) İstihdam piyasası esnek değil5) Vergi konusunda bazı düzenlemelere ihtiyaç var. Mali aracılık üzerindeki vergiler kaldırılmalı.Bunlara ek olarak Bredenkamp bir de uyarı yapıyor: Türkiye'de banka kredileri GSYİH'nin yüzde 20'si dolayında. Bu oran birçok ülkede yüzde 100'ün üzerinde. Türkiye'de hızlı bir kredi artışı olacak. Diğer ülkelerde görüldü ki hızlı kredi gelişmesi döneminde bankalar risk yönetmede başarılı olamıyor. Yerel bankalar uzun vadeli kredi veremiyor. Şirketler dışarıdan borçlanmak zorunda kalıyor. Kredilerin bu şekilde büyümesi genelde mali krizlerden önce ortaya çıkan bir durumdur. Geçen hafta İstanbul'da Dünya Ekonomik Forumu tarafından düzenlenen toplantıda konuşan, IMF Türkiye temsilcisi Hugh Bredenkamp Türk ekonomisinde 5 kırılgan nokta var diyor: Bunun için bankacılık sisteminin gözetiminin kuvvetlendirilmesi, kredi reformlarının başlatılması, kredi piyasalarına alternatiflerin yaratılması, mortgage sisteminin başlatılması gerekir. Bredenkamp'a göre cari açıkla ilgili sorun düşük tasarruf oranı. Bu ise Türkiye'de kronik bir problem haline geldi.1) Ya tasarruf oranları artırılmalı,2) Ya da yatırımlar kısılarak daha yavaş bir büyüme hedefi alınmalı.Bredenkamp, 2001 yılından bu yana borcun milli gelire oranının gerilemesine karşılık borç stokunun önemini koruduğuna işaret ediyor. Borcun üçte birinin hâlâ yabancı para birimlerinden oluşmasının risk teşkil ettiğini söylüyor. Bredenkamp'a göre:1) Borçları kapatmak için "bazı konulara eğilmek ve onların üzerinde çalışmak" gerekiyor. (Bu konuda açık konuşmuyor: Borçları kapatmak için borç yapılandırmasından mı söz ettiği anlaşılamıyor.)2) IMF destekli programın birkaç yıl daha gevşetilmeden uygulanması zorunluluğu var.Bredenkamp işgücü piyasasında daha fazla esnekliğe ihtiyaç olduğunu söyleyerek şunları öneriyor:1) Geçici istihdam uygulamaya konmalı. (İşveren işçiyi istediği süre çalıştırabilmeli. İşten çıkarma kolaylaştırılmalı.)2) Kıdem tazminatı yükü azaltılmalı.3) İşgücü piyasasına kadınları da dahil etmek için tedbirler alınmalı. 'İyisin' demişlerdi Vergi konusunda ise Bredenkamp mali aracılık hizmetlerinde (para alım satımında, finansal hareketlerde) vergilerin kaldırılması gerektiğini söylüyor.Bredenkamp'ın konuşmasında yer alan bu ifadeler herhalde kişisel değerlemesini değil, IMF görüşünü yansıtıyor.İyi de bu tablo özenle uygulanan IMF destekli programın sonucunda ortaya çıkan tablo değil mi? (1) Yüksek faiz, ucuz döviz nedeniyle cari açık büyüdü. (2) Ucuz döviz nedeniyle tüketim ve yatırım arttığından tasarruf açığı ortaya çıktı. (3) Yüksek faiz ucuz döviz özel sektörü dış kredilere yöneltti. (4) Ucuz dövize dayalı tasarruf açığı dış borçların büyümesine yol açtı. (5) Ucuz ithalat ve ucuz ithal girdi kullanımı karşısında üretim yapısının çarpık hale gelmesi istihdamın gelişmesini önledi.IMF destekli program birkaç yıl gevşetilmeden uygulanırsa ne değişecek? guras@milliyet.com.tr Suç programda mı?
