1888 yılında Fransızlar Bursa'da dut ağacı fidesi ve böcek tohumu (yumurtası) yetiştirmek için ipekçilik enstitüsü kurmuş. Bu enstitünün şehrin içinde 30 dönüm dut fidanlığı, 20 dönüm içinde de araştırma ve tohum üretme tesisleri var.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı geçen yıl sonu itibariyle "İpekböceği Araştırma Enstitüsü"nü kapattı.Şimdi yap-satçılar bu enstitünün şehir içindeki 50 dönümlük arazisinin peşinde.Dut fidanlığı ile tohum üretme tesisleri ve araştırma enstitüsünün Türkiye'de ipekböcekçiliğinin ölmemesi için savaş veren, son yıllarda üretimi artırma başarısı gösteren Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği'ne (Kozabirlik) verilmesi gerekiyor. Ama ipekböceği üreticilerinin sesini duyan yok. Bursa'da ipekböcekçiliği MS 552 yılında başlamış. 1860 yılında Bursa'da 37 ipek çekim fabrikası, 5 bin ipek dokuma tezgâhı varmış. Kozabirlik 1940 yılından bu yana Türkiye'nin her yanında ipek üretimini teşvik ediyor. 1900 yılının başlarında Türkiye'de 18 bin ton yaş koza üretilirmiş. 1990'lara kadar yaş koza üretimi yılda 2 bin tona kadar düştü. 2000 yılının başında ise 60 tona (inanılamaz! 60 tona) geriledi. Geçen yıl Kozabirlik tepe yönetiminin işe sahip çıkmasıyla 143 ton yaş koza elde edildi.143 ton yaş kozadan 60 ton kuru koza, ondan da 25 ton ipek iplik elde ediliyor.Türkiye'nin yıllık ipek iplik tüketimi yaklaşık 300 ton. Üretemediğimiz, ithal ediliyor. Bizde ipek ipliğinin yüzde 80'i ipek halı dokumada kullanılıyor. 300 köyde 15 bin tezgâhta ipek halı dokunuyor.Halen 24 ilde, 276 köyde 2888 aile ipekböceği besliyor.Kozabirlik, ipekböceği besleyeceklere bedava tohum (yumurta) dağıtıyor. Bir kutu tohumdan 30 kg koza elde ediliyor. En az 2 kutu tohumdan ipekböceği üreten köylü (geçen yılın fiyatlarıyla) yılda 410 dolar gelir elde ediyor. Daha fazla kutu tohumdan böcek çıkaran daha çok kazanıyor. Koza üreten kalmadı Ama (1) Köylünün bundan haberi yok. (2) Dut ağaçları kesildi. Veya dutlar ilaçlandı. Böceğin yiyeceği dut yaprağı kalmadı.İpekböceği tarım ilacı bulaşmamış, doğal dut yaprağı ile besleniyor. Günümüzde tarlalar, bahçeler ilaçlandıkça havaya uçan ilaçlar dut yapraklarının üzerine bulaşıyor. 1984 yılında 4.9 milyon dut ağacı vardı. Kestik kestik sayıyı 1.8 milyona indirdik.Şimdi Bursa'da tek dut fidanlığı da kapandı. Arsası yap-satçıya gidince dut ağacı fidanı da bulunmaz olacak.Beş kooperatif ile tüm ipek üreticisine hizmet veren Kozabirlik Genel Müdürü Ayhan Karagözoğlu ile konuştum. Bana devletin ipekçiliği desteklemek için gerekeni yaptığını anlattı. Devlet Ankara keçisi ve ipekböcekçiliği ölmesin diyerek keçi yünü ve ipeği DEFİF fonundan destekliyormuş. Geçen yıl Kozabirlik, üreticiye ipek alımında kilo başına 11 milyon TL ödemiş. Üreticiye 1 milyon dolar dolayında ödeme yapılmış. Bir kilo için yapılan 11 milyon TL ödemenin 2.5 milyon TL'si Kozabirlik kasasından çıkmış. 8.5 milyon TL'si fondan karşılanacakmış.Bir bilgi daha: Kozabirlik 1980 yılında Bursa'da ipek ipliği işlemek için fabrika kurmuş. Bu tesis, işleyecek ipek bulunamadığından 1995 yılında kapatılmış. Türkmenlere satılmış. Şimdi kapatılan ipekçilik enstitüsü de "yap-sat"çılara gider ise, Bursa'da ipekçilik diye bir şey kalmayacak. guras@milliyet.com.tr En az 410 dolar ek gelir
