Son günlerde Türkiye’de ekonomiyi değerlendirenler sürekli olarak ABD’deki işsizlik oranlarından söz ediyorlar. ABD’deki işsizlik oranları ABD ekonomisi bakımından önemli, tabii ki ABD’de işini kaybedenlere üzülelim ama, sadece işsizlik rakamlarına bakmayalım.
ABD’de yeni yönetimin, Obama yönetiminin işsizliği azaltmak için hazırladığı programdan da ders alalım. Hem de bilelim ki, ABD’de işsiz kalanlar bizdeki gibi sokakta aç kalmıyor. Her eyaletin kendine göre farklı işsizlik ödemesi var.
ABD’de toplam işgücü 154 milyon (bizde 69 milyon). İstihdam 144 milyon (bizde 22 milyon). İşsiz sayısı 10 milyon (bizde 2.5 milyon). İşgücüne dahil olmayan nüfus 80 milyon (Bizde 25 milyon). İşsizlik oranı 6.7 (bizde 10.3).
ABD’de çalışanların 136 milyonu tarım dışı sektörlerde. 13 milyonu üretim sektörlerinde, 7 milyonu inşaatta, 115 milyonu hizmet sektöründe. Hizmet sektöründe çalışanların 22 milyonu kamu hizmetinde, 20 milyonu eğitim sektöründe, 15 milyonu ticarette.
Krizin tırmanışa geçtiği 2007 yılının son ayından bu yana ABD’de işsini kaybedenlerin sayısı 2.7 milyona ulaşmış.
İşsizlik büyük dert
ABD’de işini kaybettikten sonra tekrar iş bulma ümidini kaybedenlerin sayısı 4.7 milyon olarak belirlenmiş. Bunların 2 milyonunu son bir yılda işini kaybedenler.
ABD’de 7 milyon kişi yarım gün çalışıyor. Yarım gün çalışanlardan 2.8 milyonu son 12 ayda işinden olmuş.
ABD’de özel sektörde ortalama saat ücreti 18.30 dolar. Haftalık ücret 613.05 dolar. İşini kaybedenlere son bir yıllık ücretiyle orantılı olarak en az 26 hafta işsizlik ödemesi yapılıyor. Bu ödeme süresi ve miktarı eyaletten eyalete farklılık gösteriyor. (Örneğin, 40 yaşında, 13 yıllık bir işçi haftada 330 dolar tutarında işsizlik çeki alıyor.)
Obama’nın, Ekonomik Danışma Kurulu Başkanı Christina D. Romer ile geçen perşembe günü yaptığı toplantıdan sonra ekonomiyi harekete geçirecek ve de istihdam yaratacak programının ana hatları açıklandı.
Obama’nın programı kısa sürede ekonomiyi harekete geçirmeyi ve önümüzdeki 2 yıl içinde 3 milyon kişiye istihdam imkânı sağlamayı hedef alıyor. (Daha önce hedef 2.5 milyondu.)
İstihdam üretime bağlı
Obama’nın çok yönlü ekonomiyi harekete geçirme programının 675 milyar dolar ile 775 milyar dolar arasında olacağı belirtiliyor. Obama’nın ekonomi programının 3 bacağı olacak. (1) İşsizlere iş, (2) Ekonomiyi güçlendirmek, (3) Ortadirek olarak kabul edilen aileler için çalışmak.
Bizde rahmetli Özal’dan sonra “ortadirek” unutuldu. Sadece unutulmadı, yok oldu. Şimdilerde bizde sadece “zenginler” ve “fakirler” var. Obama görüyor ki, istihdam artışı üretime bağlı. Üretim ise talep canlanmadıkça, yatırım ve tüketim için piyasaya para dökülmedikçe artmıyor.
Obama’nın ekonomik programında ekonomiyi kısa sürede harekete geçirmek için kamunun altyapı projeleri yoluyla büyük harcamalar yapması öngörülüyor. Yol, liman, toplu taşıma, kamu tesisleri, okul, hastane projeleri hızlandırılacak. Bilgi teknolojisi, eğitim ve sağlık hizmetlerine para akıtılacak.
Obama sağlık hizmetlerine büyük önem veriyor. İşini kaybettikleri için sağlık sigortası primi ödeyemeyecek olanlarla, çocuklarının eğitim masrafını karşılayamayacak olanlara devlet yardımı yapılacak.
Obama’nın yapmak istediklerinden kendilerine ders çıkararak, bizim insanımız ve bizim ekonomimiz için de bir şeyler yapmak isteyenler olabilir ümidiyle bunları yazıyorum.
