TBMMce 8 Ocakta görüşülen tasarıya eklenen bir madde ile belediyelerin genel bütçeden aldıkları yüzde 5lik payın, yüzde 60ının İller Bankasına aktarılarak, bu paranın illerin nüfusuna göre dağıtılmasını öngören uygulamanın İstanbul Büyükşehir Belediyesinin ve benim belediyem olan Sarıyer Belediyesinin gelirlerini azaltması beni rahatsız eder... Ama önemli olan doğrunun ne olduğudur. Yeni uygulama, haksızlığı önler. Anlatayım:Belediye hizmetlerinde giderin yararlananlarca karşılanması esastır. Başka ülkelerde belediyeler vergi koyarak veya benzeri uygulamalarla giderlerini hizmetlerden yararlananlardan tahsil ederler. Bizde bu imkânlara sahip olmadıklarından Maliyenin vergi gelirlerinden aldıkları pay ile yaşarlar. Uygulamada Maliye Bakanlığı büyük şehir belediyelerinin bulunduğu illirde topladığı verginin yüzde 5ini belediyeye vermektedir. Vergiden aktarılan paranın nüfus veya toprak büyüklüğü ile hiç mi hiç bağlantısı yoktur. Bu uygulama, kamu ve özel sektör kuruluşlarının yönetim merkezlerinin bulunduğu ve bu nedenle vergi beyannamelerinin tanzim edilip Maliyeye verildiği illere ballı - kaymaklı imkân sağlamaktadır.Bu uygulamada üç il öne çıkmaktadır. (1) Türkiyenin değişik köşelerindeki ticarethanelerin, fabrikaların, ithalatçıların, ihracatçıların merkezinin bulunduğu İstanbulda, 2001in ilk 11 ayında, bütün illerden toplanan verginin yüzde 40.95i toplandı. (2) Genelde KİTlerin, kamu bankalarının merkezinin bulunduğu, devlete silah ve mal satan müteahhitlerin merkezinin bulunduğu Ankarada, 2001in ilk 11 ayında bütün illerden toplanan verginin yüzde 16.66sı, (3) Yerli ve yabancı sanayi kuruluşlarının toplu halde vergi ödedikleri İzmitte bütün illerden toplanan verginin yüzde 15.90ı ödendi.Tüm illerden toplanan verginin yüzde 75e yakını bu üç ilde ödenince, bu üç il, vergiden aktarılan toplam kaynağın yüzde 75e yakınını alıyor. Kalan yüzde 25 diğer büyük şehir belediyelerine dağıtılıyor. Ekonomik faaliyete bulaşamamış iller yeterli para alamıyor.Yeni uygulama ile bir ilde toplanan verginin yüzde 2sinin doğrudan, yüzde 3ünün ise nüfus ölçüsünde verilmesi öngörülüyor. Bu durumda İstanbulun Maliyeden aldığı para (dikkat buyurunuz toplam geliri değil, belediyelere hükümet yardımı) yüzde 15, Ankaranın yüzde 26, İzmitin yüzde 28 oranında azalıyor. Buna karşılık Adananın devletten alacağı yardım yüzde 62, İzmirin yüzde 600, Erzurumun 500 artıyor.İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ile bağlı başkanların mücadelelerine de şapka çıkarmalı. Ellerindeki imkânı kaçırmamak için mücadele veriyor. Çünkü belediyeler yürürlükteki kanunlara güvenerek 2002 yılı bütçelerini hazırlamışlar. Uzun dönemli yükümlülükler altına girerek belli projelere başlamışlar. Geçmişteki uygulamaların kalıntısı olan borçları ödüyorlar... Bunlar geliri kısılan belediyeleri güç duruma sokacak. Ben İstanbulda yaşıyorum. İstanbul Büyükşehir Belediyesinin ve evimin bulunduğu Sarıyer Belediyesinin gelirinin daha çok olmasından mutlu olurum. Büyükşehir belediyesi Bugünkü sisteme g"re aldığı pay ** %60'ı eski usule, %60'ı nüfusa göre dağıtılırsa Vergi gelirleri tahsilatı milyar TL % alacağı pay (milyar TL) Bugünkü sisteme göre fark (milyar TL) Dağılımİstanbul 686.436 54.6 580.171 - 106.265 40.95Ankara 332.283 26.4 242.432 - 89.851 16.66İzmit 24.052 1.9 17.203 - 6.849 15.90Adana 17.425 1.4 45.767 + 28.342 1.02İzmir 87.973 7.0 112.477 + 24.504 5.79Antalya 12.614 1.0 24.146 + 11.543 0.92Bursa 27.416 2.2 50.561 + 23.145 2.40Diyarbakır 2.850 0.2 19.976 + 17.126 0.17Erzurum 2.465 0.2 12.200 + 9.735 0.15Eskişehir 8.574 0.7 20.329 + 11.755 0.47Gaziantep 6.880 0.5 29.096 + 22.216 0.44Kayseri 8.856 0.7 21.973 + 13.117 0.51Konya 7.944 0.8 26.125 + 18.181 0.57Mersin 21.109 1.7 27.192 + 6.083 1.19Sakarya *** 3.170 0.3 12.905 + 9.735 0.21Samsun 8.270 0.7 15.763 + 7.493 0.52TOPLAM 1.258.317 100 1.258.317 - 2001 yılı ilk 11 aylık d"nemde gerçekleşen % 5 büyükşehir belediye paylarının bugünkü ve yeni sisteme g"re dağıtımı Not: * Nüfus rakamları DİE'den alınmıştır.** Maliye Bakanlığı'nın internet (www.muhasebat.gov.tr) sayfasından alınmış % 5'lik paylardır.***Sakarya büyükşehir nüfusu yaklaşık olarak tespit edilmiştir. guras@milliyet.com.tr
