Obama 787 milyar dolarlık “ekonomiyi canlandırma paketi”ni dün Denver’da imzaladı. Obama’nın ekonomiyle ilgili bu ilk icraatı, acaba piyasayı ve kamuoyunu mutlu edebilecek mi?
Paket, İngiliz iktisatçı Keynes’in “ekonominin küçülmeye başladığı dönemlerde devletin harcamaları artırmasının zorunlu olduğu” şeklinde özetlenen anlayışı yansıtıyor.
Obama’nın benimsediği politikalar, ABD’de Büyük Kriz’den çıkmak için 1933’te Roosevelt’in uyguladığı politikalara benziyor.
Obama diyor ki, “Bu durgunlukta özel sektör zayıfladığı için, ekonomiye hayat verecek tek güç federal hükümettir. İşlerini kaybedenlerin ve kaybetmekten korkanların daha az para harcamasına ve bu nedenle de yeni insanların işlerini kaybetmesine yol açan kısır döngüyü sadece devlet kırabilir.”
Vergi indirimleri
Paketle, düşük gelirli ailelere vergi indirimi yoluyla 311 milyar dolar imkân aktarılacak. Kamu yatırımlarıyla ekonomi canlandırılacak. Bu harcamalarla belli bir süre içinde 4 milyon kişiye iş imkânının yaratılması hedef alınmış durumda.
Bu paket reel sektöre ve insanlara dönük iş ve aş paketi olarak çok güçlü görülmüyor.
(1) Paket “sarsıcı/olağandışı/iyi hazırlanmış” bir paket görünümü vermedi. Paketi Obama hazırlamadı. Hazırlama işini Kongre’deki Demokratlara bıraktı. Bu da muhalefetin paketi eleştirmesine yol açtı. (2) Muhalefetle uzlaşma aranırken paketin Kongre’de onayı gecikti. (3) Bu arada hem Obama hem de paket güven yitirdi.
Bütçeden yapılacak harcamalarla iç talep kısa sürede canlandırılabilecek mi? Yoksa bu harcamalar boşa mı gidecek? Tartışılan budur. Kamuoyu bunun cevabını önümüzdeki yıl içinde yaratılacak yeni işler, imkân ve gelirlerde görecek.
Obama’nın açıkladığı 787 milyar dolarlık paket, 4 milyon insana iş yaratacak, işsizlere rahat nefes aldıracak ama, “Hemen yarın değil... Daha uzun sürede...” Ayrıca, unutmamak gerekir ki, piyasalar (finans sistemi) işlemedikçe reel sektörün canlanması, işten çıkarmaların durması imkânsız.
Tüm dünya için önemli
Bush’un 700 milyar dolarlık TARP (Sorunlu Varlıkları Kurtarma Programı) finans sistemini ayağa kaldıramadı. Paketin henüz 350 milyar doları harcanmadı ama en az 2 trilyon dolara daha ihtiyaç olduğu söyleniyor.
Piyasalar Hazine Bakanı Geithner’in 10 Şubat’taki konuşmasında, Obama’nın TARP’ı nasıl etkili hale getireceğini anlatmasını beklerken, Geithner detaylı bir program açıklayamadı. Daha konuşması bitmeden piyasalar çöktü. Piyasalar, Obama’nın, mortgage risklerine dayalı “zehirli kâğıtlar” diye adlandırılan riskli senetleri nasıl temizleyeceğini öğrenemediğinden, finans sistemi kilitlenmiş durumda.
Obama’nın, paketin kısa sürede sonuç vermesi için finans piyasasının kilidini “hemen açması” gerekiyor. Krizle mücadele için hazırlanacak paketlerin içeriğinden fazla, cilası/satışı önemlidir. Paketin piyasalarda ve insanlarda “şok etkisi/sarsıcı etki” göstermesi, aşağıya inişi hiç olmazsa durdurması ve yukarıya çıkışı başlatması beklenir.
Paketin içeriği uzun dönemde ne netice vereceği belli olmayan tedbirler bütünü olarak algılanırsa, paket kısa sürede beklenen şekilde etkili olamaz. Obama’nın paketinin başarılı olması tüm dünya ekonomisi için önemli.
