Türkiye'de "adı büyük", "satışı küçük" bir yabancı otomobil markası var: Proton. Malezya'da üretilip Türkiye'ye ithal edilen bu otomobilden 1998 yılında 2.800 adet, 1999 yılının ilk 6 ayında 1.382 adet satıldı.
1998 yılında Türkiye'de satılan yerli - yabancı otomobil sayısı 312 bin. 1999 yılının ilk yarısında 51 bini ithal 118 bin otomobil satıldı. Demek ki, toplam satışlar içinde Proton küçççücük bir rakamı ifade ediyor.
Financial Times gazetesinde 27 Mayıs 1999 tarihinde yayımlanan bilgilere göre Malezya'da 1998 yılında 181 bin adet otomobil monte edilmiş / üretilmiş. Aynı yıl Türkiye'de üretilen otomobil sayısı 240 bin. Demek ki, Malezya otomotiv sanayii Türkiye'den büyük bir sanayi değil.
Uluslararası otomotiv sanayii istatistiklerine göre Proton 1998 yılında 81.800 adet otomobil üretmiş. Aynı yıl Türkiye'de Renault 84 bin, Tofaş 75 bin otomobil üretti. Demek ki Proton'un üretim gücü bizim fabrikalardan büyük değil.
O halde acaba nedir bu Proton? International Herald Tribune gazetesinde 7 Temmuz 1998 tarihinde Thomas Fuller'in bir araştırması yayımlandı. Bu araştırmada yer alan bilgilerden yararlanarak sayın okuyucularıma Proton'u anlatacağım.
Malezya'da çok sayıda Japon ve Amerikan finması, çok sayıda modeli monte ediyor. Perusahaan Otomobil Nasional Bhd. (Proton) firması da başlangıçta Japon firmalarının otomobillerini monte etmek için kurulmuş bir tesis.
Başbakan Mahathir bin Mohammad, Malezya'nın iddialı modernleşme ve ileri teknolojiye dayalı sanayi geliştirme projesinin temel taşı olarak Proton'u güçlendirmeye karar verdi. Proton 16 yıldır hükümet tarafından destekleniyor. Proton, Malezya'da montaj sanayiinden milli sanayie geçişte bir örnek olarak öne çıkarıldı. Başka ülkelerde ve başka firmalarca geliştirilmiş modeller ve çizimler yerine özgün bir model ve çizimde otomobil üretimi arayışı içinde, dev otomobil firmalarının fazla ilgi göstermedikleri bir boşluğu yakalamayı hedefledi. Bu boşluk "küçük / spor görünümlü / ucuz fiyatlı" otomobil tipi olarak belirlendi. 250 milyon dolarlık bir yatırımla yola çıkıldı. Model ve çizimde deneyim, teknoloji ve mühendislerinden yararlanmak amacıyla spor otomobil üreten İngiliz Lotus firmasına yüzde 80 oranında ortak olundu. Lotus'un baş çizimcisi ve teknisyenleri İngiltere'den Malezya'ya taşındı. Şimdi onların çizim geliştirdiği iki modelin üretim çalışmaları yapılıyor.
Proton, iç pazarda gümrüklerle korunuyor. Malezya'ya yabancı otomobiller yüzde 150 - yüzde 300 gümrük ile ithal ediliyor. Japonya'da montaj yapan Japon ve Amerikan firmaları parça ithalatında yüzde 42 ile yüzde 80 oranında gümrük vergisi ödüyor.
Bu durumda Proton iç pazarda rakiplerine göre avantaj sağladığından toplam satışların yüzde 65'i Proton otomobili. İçeride 13 bin dolara satılan Proton, İngiltere'de 10 bin dolara satılıyor. Düşük fiyatla, zararına ihracata rağmen bugüne kadar (yıllık değil, bugüne kadar) başta İngiltere olmak üzere değişik ülkelere 186 bin adet otomobil ihraç edilebildi.
Şimdilerde Malezya'nın milli petrol şirketi Petroliam Nasional Bhd. (Petronas), Proton'un çoğunluk hisselerini satın almaya hazırlanıyor. Böylece kamu kuruluşu statüsüne girecek Proton'un arkasında çok büyük bir mali destek olacak.
Ancak bu koruma duvarı uzun süre Proton'u koruyamayacak. Çünkü hükümetler arası anlaşmaya göre Güneydoğu Asya ülkelerinde 2003 yılından itibaren otomobil sektöründeki korumalar kademeli olarak kaldırılacak.
