Reel faiz gene tırmanışa geçti

Salı günü Hazine 5 ay (140 gün) vadeli bono sattı. Bu borçlanmada Hazine birikimli (yıllık hesabı ile) yüzde 111.46 oranında faiz ödeme yükü altına girdi.
Toptan Eşya Fiyatları Endeksi (TEFE) şu günlerde yıllık yüzde 50 oranında enflasyonu işaret ediyor. Eğer önümüzdeki 5 ay boyunca da enflasyon yüzde 50 oranında kalır ise yüzde 111.46 faiz, Hazine için yüzde 41.0 oranında reel faiz yükünü ifade eder.
Reel faiz, enflasyondan arındırılmış faiz demektir. Yüzde 50 enflasyon ortamında eğer faiz oranı yüzde 50 ise, faiz sadece enflasyonu karşılar. Para sıfır reel faiz ile kullanılmış olur.
Yüzde 50 enflasyon ortamında faiz yüzde 111.46 ise, bunun 50 puanı enflasyonu karşılar (111.46 - 50.00 = 61.46). 111.46 puandan 50 puan çıkınca kalan 61.46 puan ise, enflasyonlu faiz geliridir. Bunun içinden de enflasyon arındırıldığında kalan 41 puan, enflasyondan tam olarak arındırılmış faizdir. İşte buna reel faiz oranı denilir (Bu ise hem faiz oranına hem enflasyona 100.00 ekleyip, faiz rakamını, enflasyon rakamına bölmekle bulunur. Örneğimizi kullanarak hesaplayalım: 211.46 / 150.00 = 140.97. Sonuç rakamından baştaki biri atalım. Sondaki 97 küsüru yuvarlayalım. Netice 41.00'dir).
1998 yılının (geçen yılın) Haziran ayında enflasyon yüzde 76.7 iken Hazine yüzde 92.16 faiz ile borçlanabildi. Reel faiz yüzde 8.7 idi. Reel faiz Temmuz ayında yüzde 3.1'e düşmüştü. Derkennnnn efendim, 1999 yılının Ocak ayında yüzde 555.8'lere tırmandı. Mayıs ayında yüzde 33.9'a indi derken, önce yüzde 36.1'e, Salı günü de yüzde 41.0'e çıktı.
Reel faizin yüksekliği borç para verenin gelecek hakkındaki şüphesini, olumsuz bekleyişlerini, risk tehlikesini yansıtır. Demek ki borç para verenler gelecek 140 gün içinde:
(1) Enflasyonun yüzde 50'lerden tırmanışa geçeceğini, hızla artacağını düşünüyor.
(2) Hazine'nin ne yapacağı, ekonominin ne olacağı, borç verilen paranın zamanında ödenip ödenmeyeceği konusunda şüpheleri var.
Bu çerçevede para sahipleri paralarını 140 gün süre için bağlamaya ancak ve ancak yüzde 41.0 reel (enflasyondan arındırılmış) faiz karşılığı razı olabiliyor.
İyi de Hazine bu kadar yüksek reel faiz ile borçlanmayı nasıl kabullenebiliyor?
(1) Hazine görüyor ki, para sahipleri paralarını Türk Lirası'na 140 gün için ancak ve ancak yüzde 41.00 reel faiz ellerine geçer ise razı olabiliyorlar. Bu faiz verilmez ise para Türk Lirası'ndan dövize kaçacak. Bunu önlemek için bu faizi ödemek şart.
(2) Bütçe açığı nedeniyle Hazine borçlanmayı sürdürmek zorunda. Şu anda önemli olan faizin yükü değil, paranın bulunması. Hazine tekrar borçlanamaz ise "film biter". Filmin devamı için Hazine "bugünü kurtaralım da yarın Allah kerim" diyerek faizi "kerhen" ödüyor.